รู้จักโคลง “ราชสวัสดิ์” หลักปฏิบัติผู้รับใช้ใกล้ชิดพระมหากษัตริย์
ราชสวัสดิ์แปลว่า – ในช่วงวันมานี้คำว่า “ราชสวัสดิ์” ถูกคนไทยนำมาหยิบยกพูดถึง ต่างพยายามหานิยาม ที่มา และความหมายของคำคำนี้ ผู้เขียนจึงนึกไปถึงวรรณคดีเรื่องหนึ่งของไทยนั่นก็คือ “โคลงราชสวัสดิ์” วรรณคดีคำสอนว่าด้วยหลักปฏิบัติของข้าราชการผู้รับใช้ใกล้ชิดพระมหากษัตริย์
คำว่าราชสวัสดิ์ หรือ “ราชสวัสดี” คำนี้ปรากฎแทรกอยู่ในวิธุชาดก พระชาติว่าด้วยพระพุทธเจ้าเสวยพระชาติเป็นวิธูรบัณฑิต ได้กล่าวสั่งสอนข้อราชสวัสดีไว้แก่บุตรผู้ซึ่งจะรับราชการในภายภาคหน้า (พอพล สุขใส, 2550)
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร ระบุว่า โคลงราชสวัสดิ์ ถูกแต่งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ แห่งกรุงศรีอยุธยา แต่งด้วยโคลงสี่สุภาพจำนวน 63 บท กำหนดให้พิธูรเป็นผู้กล่าวคำสอนต่าง ๆ เนื้อหาส่วนใหญ่เป็นการสอนหลักปฏิบัติของผู้ที่จะรับใช้ใกล้ชิดพระมหากษัตริย์ สอนทั้งหลักปฏิบัติในการเป็นข้าราชการ และหลักปฏิบัติให้ตนเป็นคนดี เพื่อให้ดำเนินชีวิตด้วยดีในสังคม
ด้านหลักปฏิบัติในการเป็นข้าราชการที่ดีนั้น พิธูรสอนไว้ว่าควรรับใช้พระมหากษัตริย์ด้วยใจที่ซื่อตรง จงรักภักดี สงบเสงี่ยมและนอบน้อมต่อองค์พระมหากษัตริย์ นอกจากนี้ลูกหลานญาติมิตรและบริวารต้องมีความจงรักภักดีเช่นกัน
หนึ่งในใฝ่เฝ้าท้าว สถิตสถาน
โรงราชอาส์นจงมาน ชื่นช้อย
โดยคุณสุนทรปาน ปราโมทย์
สงบเสงี่ยมเจียมอาตม์ร้อย เรียนรู้อิริยาหนึ่งให้ใจฉลาดรู้ เรื่องการ
จงพินิจพิจารณ์ ถี่ถ้วน
รู้จักลักษณะขลาดหาญ ทานเทียบ
สมบัติจงมีล้วน อย่างเลี้ยงพูนสกนธ์
ในส่วนรายละเอียดปลีกย่อยนั้น ได้กำหนดข้อพึงปฏิบัติของข้าราชการไว้น่าสนใจหลายข้อ เช่น
“ทางเดินที่ตกแต่งไว้เป็นพระราชวิถีแม้ได้รับพระบรมราชานุญาติให้เดินด้วยก็ไม่ควรเดิน”
“ไม่พึงใช้ของเสมอพระราชาหรือหัวหน้า ไม่บริโภคให้ทัดเทียมกับพระราชาหรือหัวหน้า พึงปฏิบัติให้ต่ำกว่าทุกสิ่งทุกอย่าง”
“ไม่พึงทะนงตนว่าเป็นคนที่พระราชาหรือหัวหน้าโปรดปราน แล้วขึ้นร่วมพระแท่นบัลลังก์ เรื่อพระที่นั่ง หรือรถพระที่นั่ง”
“เมื่อพระราชาหรือหัวหน้าจะบำเหน็จความชอบแก่ผู้ใด ไม่ควรทูลหรือเสนอขัดตัดลาภของผู้นั้น พึงรอบคอบสอบสวนให้ถ้วนถี่ มีจิตใจอ่อนโยนโอนไปในทางที่เหมาะที่ควร”
พอพล สุขใส กล่าวว่า ราชสวัสดิ์นี้มีการนำมาแต่งเป็นตำราว่าด้วยหน้าที่ของข้าราชการ ทั้งมีการตราขึ้นเป็นกฎหมายทั้งในอดีต จวบจนปัจจุบัน เช่นที่ปรากฏในกฎมณเฑียรบาล กฎหมายรัฐธรรมนูญ พระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือนเป็นต้น
อ้างอิงจาก:
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (2558). นามานุกรมวรรณคดีไทย: โคลงราชสวัสดิ.
กลอนวรรณคดีไทย. (2019). โคลงราชสวัสดิ์.
ganeshnoi07. (2551). “โคลงราชสวัสดิ์ “หรือหลักปฏิบัติราชการ.
