รู้จัก ศาลทหาร ศาลทหาร ระบบยุติธรรมคู่ขนาน สังกัดกระทรวงกลาโหม ตุลาการไม่จำเป็นต้องเป็นนักกฎหมาย และความแตกต่างกันกับศาลพลเรือน
จากกรณีที่ศาลทหารได้มีคำพิพากษา คดีการเสียชีวิตของนักเรียนเตรียมทหารภคพงศ์ ตัญกาญจน์ หรือ “น้องเมย” ซึ่งเป็นคดีที่อยู่ในความสนใจของสังคมอย่างมาก ณ ขณะนี้ ได้ทำให้เกิดคำถามและข้อสงสัยมากมายเกี่ยวกับบทบาท และกระบวนการทำงานของ ศาลทหาร ซึ่งเป็นระบบยุติธรรมคู่ขนานที่มีความแตกต่างจากศาลพลเรือนที่ประชาชนทั่วไปคุ้นเคยอยู่หลายประการ บทความนี้จะพาไปทำความรู้จักกับโครงสร้าง และอำนาจหน้าที่ของศาลทหารให้มากยิ่งขึ้น
ทำไมต้องมีศาลทหาร?
ศาลทหาร คือศาลที่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีอาญาที่ผู้กระทำผิดเป็นบุคคลซึ่งอยู่ในอำนาจศาลทหาร โดยมีประวัติศาสตร์ยาวนานย้อนไปถึงสมัยรัชกาลที่ 5 และเป็นศาลเดียวที่ยังคงสังกัดอยู่กับฝ่ายบริหารคือ กระทรวงกลาโหม มาจนถึงปัจจุบัน การดำเนินงานต่างๆ ของศาลทหารอยู่ภายใต้ พระราชบัญญัติธรรมนูญศาลทหาร พ.ศ. 2498 โดยศาลทหารแบ่งออกเป็น 3 ชั้นศาล คือ ศาลทหารชั้นต้น ศาลทหารกลาง และศาลทหารสูงสุด ซึ่งเทียบเคียงได้กับลำดับชั้นของศาลพลเรือนคือ ศาลชั้นต้น ศาลอุทธรณ์ และศาลฎีกา
ใครบ้างที่ต้องขึ้นศาลทหาร
โดยปกติแล้ว ศาลทหารจะมีเขตอำนาจเหนือบุคคลดังต่อไปนี้
- ทหารและนักเรียนทหาร
- พลเรือนที่สังกัดอยู่ในราชการทหาร
- เชลยศึก หรือบุคคลที่อยู่ในความควบคุมของฝ่ายทหาร
- ข้อยกเว้นสำคัญคือ หากทหารกระทำความผิดร่วมกับพลเรือน หรือคดีมีความเกี่ยวพันกับศาลพลเรือน คดีนั้นจะถูกพิจารณาในศาลพลเรือน
- สำหรับกรณีพิเศษ ในสถานการณ์ที่มีการประกาศใช้ กฎอัยการศึก ศาลทหารอาจมีอำนาจพิจารณาคดีอาญาบางประเภทที่กระทำโดยพลเรือนได้
องค์คณะผู้พิพากษา นายทหารที่ไม่ใช่นักกฎหมาย
หนึ่งในความแตกต่างที่สำคัญที่สุดคือองค์ประกอบของตุลาการ โดยตุลาการในศาลทหาร ไม่จำเป็นต้องสำเร็จการศึกษาด้านนิติศาสตร์เสมอไป แต่จะประกอบด้วย นายทหารชั้นสัญญาบัตร (ตุลาการ) และ นายทหารพระธรรมนูญ (ตุลาการพระธรรมนูญ) ซึ่งเป็นผู้มีความรู้ด้านกฎหมาย ในองค์คณะพิจารณาพิพากษา โดยสัดส่วนของนายทหารจะแตกต่างกันไปในแต่ละชั้นศาล และผู้มีอำนาจแต่งตั้งตุลาการคือผู้บังคับบัญชาทหารและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม
กระบวนการพิจารณาคดีที่แตกต่าง
กระบวนการของศาลทหารมีความแตกต่างจากศาลพลเรือนในหลายประเด็น เช่น
- การฟ้องร้องคดีต่อศาลทหารนั้น มีเพียงอัยการทหารเท่านั้นที่สามารถเป็นโจทก์ได้ ประชาชนหรือพลเรือนทั่วไปไม่มีสถานะเป็นโจทก์ในศาลทหาร
- ฝ่ายจำเลยซึ่งเป็นทหาร สามารถแต่งตั้งทนายความเพื่อสู้คดีได้ แต่ในฝั่งผู้เสียหายที่เป็นพลเรือน จะไม่มีสิทธิ์แต่งตั้งทนายความของตนเองในกระบวนการของศาลทหาร
- ในศาลพลเรือน การพิจารณาคดีทุกขั้นตอนต้องทำต่อหน้าจำเลย แต่ในศาลทหาร หากจำเลยให้การรับสารภาพ ก็สามารถพิจารณาคดีลับหลังจำเลยได้
- ในเวลาปกติ คู่ความสามารถอุทธรณ์หรือฎีกาได้ แต่ใน เวลาไม่ปกติ (เช่น ในภาวะสงครามหรือกฎอัยการศึก) คำพิพากษาของศาลทหารถือเป็นที่สุดและห้ามอุทธรณ์หรือฎีกา
- ศาลทหารไม่มีอำนาจพิจารณาคดีแพ่ง ผู้เสียหายไม่สามารถเรียกร้องค่าเสียหายทางแพ่งในศาลทหารได้
เรียบเรียงข้อมูลจาก: สถาบันพระปกเกล้า, iLAW
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง
- ครม.ไฟเขียวร่างพ.ร.บ.ศาลทหาร เปิดทางประชาชนฟ้องคดีอาญาในศาลทหารได้
- ผบ.ตร.เคลื่อนไหว สั่งสอบวินัยรุ่นพี่ คดี “น้องเมย” หลังแม่เปิดใจช้ำใจคำพูด “เปลืองงบ”
- ด่วน! ศาลพิพากษายืนคดี “น้องเมย” จำคุก 4 เดือน 16 วัน รอลงอาญา 2 ปี
ติดตาม The Thaiger บน Google News:
ข่าวล่าสุด
