รู้จัก รหัสตัวอักษรบน ‘เหล็กเส้น’ SD50T บอกคุณสมบัติความแกร่ง วัสดุก่อสร้าง แต่ทำไม ตึกสตง. ถล่ม พบใช้เหล็กจากโรงงานจีนไม่ได้มาตรฐาน
เหล็กเส้น หรือที่วงการก่อสร้างมักเรียกว่า “เหล็กเสริมคอนกรีต” สิ่งหนึ่งที่มักจะถูกมองข้ามแต่มีความสำคัญไม่น้อย คือ “รหัสตัวอักษร” ที่ปรากฏอยู่บนผิวของเหล็กเส้นแต่ละเส้น รหัสเหล่านี้ไม่ได้มีไว้เพียงตกแต่งหรือบอกแบรนด์ แต่เปรียบเสมือนบัตรประชาชนของเหล็กเส้นแต่ละเส้นที่บอกเล่าถึงแหล่งที่มา ขนาด และคุณสมบัติทางวิศวกรรมอย่างครบถ้วน
วันนี้ทีมข่าวไทยเกอร์เฉพาะกิจจะพาคุณไปทำความเข้าใจกับ “รหัสตัวอักษรบนเหล็กเส้น” อย่างเป็นระบบ พร้อมอธิบายความหมายแต่ละส่วน เพื่อให้ทั้งวิศวกร ผู้รับเหมา หรือแม้แต่นักเรียนสายช่างได้ใช้งานเหล็กเส้นอย่างมั่นใจและถูกต้องตามมาตรฐาน และปัญหาที่เกิดขึ้นกับเหล็กเส้น ตึกสตง. เป็นยังไง
รูปร่างของเหล็กเส้น ก่อนดูรหัส ต้องรู้จักประเภท
เหล็กเส้นแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก
- เหล็กเส้นกลม (Round Bar หรือ RB) ผิวเรียบ นิยมใช้ในงานทั่วไป เช่น งานเสา งานพื้น
- เหล็กเส้นข้ออ้อย (Deformed Bar หรือ DB) มีลักษณะเป็นบั้งหรือข้อ ใช้ในงานโครงสร้างหลักที่ต้องรับแรงมาก เช่น เสาเข็ม คาน และฐานราก
รหัสที่ปรากฏบนเหล็กเส้นข้ออ้อยจะบอกข้อมูลสำคัญมากกว่าเหล็กเส้นกลม เพราะถูกออกแบบมาเพื่อใช้งานด้านโครงสร้างโดยเฉพาะ
รหัสตัวอักษรบนเหล็กเส้นประกอบด้วยอะไรบ้าง?
โดยทั่วไป รหัสที่พบบนเหล็กเส้นข้ออ้อยจะประกอบด้วย 3 ส่วนหลัก ได้แก่
1 ยี่ห้อผู้ผลิต (Mill Symbol)
เป็นตัวย่อที่แสดงถึงโรงงานที่ผลิตเหล็กเส้น เช่น
T = Tata Steel
TS = Tata Steel (Thailand)
SRT = สหวิริยาสตีล
NS = บริษัท นครสวรรค์ สตีล
ผู้ผลิตแต่ละรายจะมีรหัสเฉพาะตัวที่สามารถตรวจสอบย้อนหลังได้ในกรณีที่เกิดปัญหาด้านคุณภาพ
2 ชั้นคุณภาพของเหล็ก (Grade)
ชั้นคุณภาพบ่งบอกถึงความสามารถในการรับแรงดึง (Yield Strength) ตามมาตรฐาน มอก. เช่น
SD30 = Yield Strength ประมาณ 3000 กก./ซม.²
SD40 = Yield Strength ประมาณ 4000 กก./ซม.²
SD50 = Yield Strength ประมาณ 5000 กก./ซม.²
SD ย่อมาจาก Standard Deformed bar” หมายถึง ชั้นคุณภาพของเหล็กข้ออ้อย ยิ่งตัวเลขมาก ความสามารถในการรับแรงยิ่งสูง เหมาะกับโครงสร้างที่รับน้ำหนักมาก
3 ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง (Diameter)
อาจจะไม่ได้พิมพ์บนเหล็กโดยตรงเสมอไป แต่โดยทั่วไปเหล็กจะผลิตตามขนาดมาตรฐาน เช่น
DB12 (เส้นผ่านศูนย์กลาง 12 มม.)
DB16 (16 มม.)
DB20 (20 มม.)
ขนาดนี้จะระบุในเอกสารจัดซื้อหรือฉลากบรรจุภัณฑ์มากกว่า
ตัวอย่างการอ่านรหัสเหล็กเส้น
สมมุติว่าคุณเห็นรหัสบนเหล็กเส้นว่า “TS SD40” คำแปลคือ
- เหล็กเส้นนี้ผลิตโดยโรงงาน Tata Steel Thailand
- เป็นเหล็กข้ออ้อยคุณภาพ SD40 (รับแรงดึงได้ 4,000 กก./ซม.²)
- เส้นผ่านศูนย์กลางต้องดูจากฉลากหรือใช้เวอร์เนียร์วัด
หากมีรหัสว่า “SRT SD50” ก็หมายถึงเหล็กคุณภาพสูง ใช้ในงานโครงสร้างที่ต้องการความแข็งแรงสูง เช่น อาคารสูงหรือสะพาน
อาคาร สตง. ใช้เหล็กเส้นอะไร
อาคารสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) ที่ถล่มลงมาจากเหตุแผ่นดินไหว กลายเป็นกรณีศึกษาสำคัญระดับประเทศ ว่าด้วยเรื่องของ “มาตรฐานวัสดุก่อสร้าง” โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “เหล็กเส้น” ที่เป็นหัวใจสำคัญในการรับน้ำหนักโครงสร้าง
จากการตรวจสอบในเบื้องต้นโดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง พบว่า อาคาร สตง. ใช้เหล็กเส้นทั้ง เหล็กข้ออ้อย (Deformed Bar) และ เหล็กกลม (Round Bar) หลายขนาด โดยมีรหัสเหล็กสำคัญที่ถูกพูดถึงมากที่สุด คือ “SD50T”
SD ย่อจาก Standard Deformed bar คือ เหล็กข้ออ้อยมาตรฐาน 50 หมายถึง กำลังดึงที่จุดคราก (Yield Strength) ไม่น้อยกว่า 5,000 กก./ตร.ซม. T หมายถึง กระบวนการผลิตแบบผ่านความร้อน (Thermo-mechanical Treatment – TMT)
จากการเปิดเผยของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม พบว่าเหล็กที่ใช้ในอาคาร สตง. ประกอบด้ว
- เหล็กข้ออ้อย ขนาด 12 – 32 มิลลิเมตร
- เหล็กกลม ขนาด 9 มิลลิเมตร
- มีเหล็กจากผู้ผลิตหลายราย โดยเฉพาะเหล็กขนาด 32 มม. ที่มีถึง 3 ยี่ห้อ
ที่น่าตกใจ จากการตรวจ ผลตรวจเหล็ก 28 ชิ้น ไม่ผ่าน 13 ชิ้น หรือเกือบครึ่งหนึ่ง
เหล็กที่นำมาตรวจสอบ 28 ชิ้น 7 ขนาด ได้มาตรฐาน 15 ชิ้น 5 ขนาด ไม่ได้มาตรฐาน 13 ชิ้น 2 ขนาด คือ ขนาด 20 มิลลิเมตร และ 32 มิลลิเมตร ซึ่งทั้ง 2 ขนาด มาจากบริษัทเดียวกัน ซึ่งเป็นบริษัทเหล็กแห่งหนึ่ง ที่สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) ได้สั่งปิดไปในช่วงเดือน ธ.ค. 67 เนื่องจากจำหน่ายเหล็กไม่เป็นไปตามมาตรฐาน
แล้วเหล็กที่ไม่ได้มาตรฐานคืออะไร?
จากการแถลงของหลายหน่วยงานที่ร่วมตรวจสอบ พบปัญหาได้แก่ น้ำหนักต่อเมตรไม่ตรงเกณฑ์ และ ความต้านแรงดึงต่ำกว่าที่ควร เหล็กที่มีปัญหานี้ มาจากผู้ผลิตบางราย โดยเฉพาะโรงงานจากจีนที่ตั้งฐานผลิตในประเทศไทย
ผู้ผลิตในไทยมักใช้เตาไฟฟ้า (Electric Arc Furnace – EF) มีคุณภาพกว่า แต่ผู้ผลิตจีนบางรายใช้ เตาอินดักชัน (Induction Furnace – IF) ซึ่งหากไม่ได้ควบคุมคุณภาพอย่างเข้มงวด อาจทำให้คุณสมบัติเหล็กไม่สม่ำเสมอ
สรุปคือ อาคาร สตง. ใช้เหล็กข้ออ้อย SD50 และ SD50T หลายขนาด ซึ่ง ตามมาตรฐานแล้วถือว่าเหมาะสม สำหรับอาคารสูง แต่ปัญหาเกิดจากเหล็กบางส่วน “ไม่ได้มาตรฐาน” ทั้งในแง่ของมวล น้ำหนัก และแรงดึง เหล็กบางส่วนที่ตรวจพบ มีรหัสโรงงานของบริษัทจีนซึ่งใช้กระบวนการผลิตที่ต่างออกไป และ เคยถูกตรวจยึดก่อนหน้านี้ จากกรณีไม่ผ่านมาตรฐาน มอก.
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง
- เปิดผลตรวจเหล็ก 28 ชิ้น จากตึก สตง. ถล่ม ไม่ผ่านเกือบครึ่ง
- วิศวกร จิตอาสา แฉปมเหล็ก สตง.ไร้มาตรฐาน กระทรวงจี้สอบ ส่งตรวจวันนี
- MBK ยันเหตุเด็กช่างตีกัน ไม่มีอาวุธปืน อ้างเสียงดัง โครงเหล็กกระแทกพื้น
ข่าวล่าสุด
