ลึกลงไปใต้ผืนแผ่นดินที่เราอาศัยอยู่ พลังงานมหาศาลกำลังเคลื่อนไหวอย่างเงียบเชียบ หนึ่งในตัวแทนของพลังอันน่าเกรงขามนี้คือ รอยเลื่อนสะแกง หรือ รอยเลื่อนสะกาย (Sagaing Fault) รอยแตกขนาดมหึมาที่พาดผ่านใจกลางประเทศเมียนมา (พม่า) ล่าสุด เกิดเหตุแผ่นดินไหวมาถึง 8.2 แมกนิจูด
ลักษณะรอยเลื่อน สะแกง/สะกาย
รอยเลื่อนสะแกง ไม่ใช่แค่รอยแตกธรรมดา แต่มันคือ รอยเลื่อนตามแนวระดับขนาดใหญ่ (Major Strike-Slip Fault) ที่มีลักษณะการเคลื่อนตัวไปทางขวา (Right-Lateral or Dextral) ทอดตัวยาวเหยียดในแนวเหนือ-ใต้ เป็นระยะทางกว่า 1,200 กิโลเมตร ประหนึ่งเส้นเลือดใหญ่ที่ผ่ากลางอกประเทศเมียนมา ตั้งแต่เมืองมิตจีนาทางตอนเหนือ ผ่านเมืองสำคัญทางประวัติศาสตร์และเศรษฐกิจอย่าง มัณฑะเลย์, ตองยี, เมืองหลวงเนปิดอว์, พะโค, มหานครย่างกุ้ง ก่อนจะดำดิ่งหายไปในทะเลอันดามัน
นักธรณีวิทยาจัดให้รอยเลื่อนสะแกงเป็น “รอยเลื่อนมีพลัง” (Active Fault) ซึ่งหมายความว่ามันยังคงมีการเคลื่อนตัวและปลดปล่อยพลังงานออกมาอย่างต่อเนื่อง นอกจากตัวรอยเลื่อนหลักแล้ว ตลอดแนวยังมีรอยเลื่อนย่อยอีกมากมาย ที่สัมพันธ์และพร้อมจะขยับตามการเคลื่อนตัวของรอยเลื่อนแม่
ประวัติศาสตร์ที่จารึกด้วยแรงสั่นสะเทือน
รอยเลื่อนสะแกงได้พิสูจน์พลังทำลายล้างของมันมาแล้วนับครั้งไม่ถ้วน ข้อมูลจากสำนักงานสำรวจธรณีวิทยาสหรัฐอเมริกา (USGS) ระบุว่า นับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2493 (ค.ศ. 1950) เป็นต้นมา รอยเลื่อนแห่งนี้เคยปลดปล่อยพลังงานในระดับแผ่นดินไหวขนาดมากกว่า 7.0 มาแล้วไม่น้อยกว่า 6 ครั้ง สร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อบ้านเรือนและชีวิตผู้คนในเมียนมา ทั้งยังก่อให้เกิดภัยพิบัติซ้ำซ้อนอย่างดินถล่มตามมาอีกด้วย
แรงสั่นสะเทือนจากรอยเลื่อนสะแกงไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในพม่าเท่านั้น เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2555 (ค.ศ. 2012) แผ่นดินไหวขนาด Mw 6.8 ที่มีจุดศูนย์กลางอยู่ใกล้รอยเลื่อนสะแกง ณ ความลึกเพียง 10 กิโลเมตร ได้ส่งแรงสั่นสะเทือนข้ามพรมแดน ทำให้ผู้คนบนอาคารสูงในกรุงเทพมหานครและจังหวัดเชียงใหม่ รับรู้ถึงแรงสั่นไหวได้อย่างชัดเจน เหตุการณ์นี้เป็นเครื่องตอกย้ำว่า เราไม่ได้อยู่ไกลจากอิทธิพลของรอยเลื่อนทรงพลังนี้เลย
รอบการเกิดแผ่
นดินไหว นาฬิกาทางธรณีวิทยาที่กำลังเดิน?
ข้อมูลสถิติแผ่นดินไหวตลอด 170 ปี บ่งชี้ถึงความน่ากังวลว่า ในเมียนมามีแนวโน้มจะเกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ระดับ 7.0 ริกเตอร์ขึ้นไป ในอัตราเฉลี่ยทุก ๆ 10 ปี และหากเกิดขึ้นตามแนวรอยเลื่อนสะแกงซึ่งพาดผ่านเขตเมืองสำคัญ อาจส่งผลกระทบต่อผู้คนมากถึง 10 ล้านคน
สอดคล้องกับความเห็นของ ศาสตราจารย์ มียอ ทัน (Myo Thant) รองประธานคณะกรรมาธิการแผ่นดินไหวแห่งเมียนมา ซึ่งเคยให้สัมภาษณ์ไว้ว่า โดยทั่วไปแล้ว รอบการเกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.0 ริกเตอร์ขึ้นไปบนรอยเลื่อนสะแกง มักจะอยู่ที่ประมาณ 80-100 ปี และครั้งสุดท้ายที่เกิดแผ่นดินไหวใหญ่ใกล้เมืองย่างกุ้งบนรอยเลื่อนนี้ คือเมื่อปี ค.ศ. 1930 ซึ่งคร่าชีวิตผู้คนไปกว่า 550 ราย การนับเวลาจากครั้งนั้นจนถึงปัจจุบัน (กว่า 90 ปี) ทำให้เกิดคำถามว่า หรือเรากำลังเข้าใกล้รอบการปลดปล่อยพลังงานครั้งใหญ่อีกครั้ง?
นอกจากการบันทึกทางประวัติศาสตร์แล้ว นักธรณีวิทยายังสามารถอ่านเรื่องราวการเคลื่อนตัวของรอยเลื่อนสะแกงได้จากลักษณะภูมิประเทศที่ปรากฏ ตลอดแนวรอยเลื่อน พบหลักฐานทางธรณีสัณฐานวิทยาที่บ่งชี้ถึงการปริแตกและเคลื่อนที่ของเปลือกโลกอย่างชัดเจน ไม่ว่าจะเป็น:
- ผารอยเลื่อน (Fault Scarp): หน้าผาที่เกิดจากการยกตัวหรือทรุดตัวของแผ่นดินสองฝั่งรอยเลื่อน
- เนินเขาขวาง (Shutter Ridge): สันเขาที่ถูกรอยเลื่อนตัดและเคลื่อนไปขวางทางน้ำหรือหุบเขาเดิม
- หนองน้ำยุบตัว (Sag Pond): แอ่งน้ำที่เกิดจากการทรุดตัวของแผ่นดินตามแนวรอยเลื่อน
- ทางน้ำหัวขาด (Beheaded Stream): ลำธารที่ส่วนต้นน้ำถูกตัดขาดและเคลื่อนออกไปโดยรอยเลื่อน
- ทางน้ำหักงอ (Offset Stream): ลำธารที่ไหลมาตามปกติ แต่ถูกรอยเลื่อนตัดและทำให้เส้นทางเบี่ยงเบนหักงอไป
ภูมิประเทศเหล่านี้เปรียบเสมือนลายเซ็นที่ธรรมชาติทิ้งไว้ ยืนยันถึงลักษณะการเคลื่อนตัวแบบ “เหลื่อมข้างชนิดขวาเข้า” (Dextral Strike-Slip) ของรอยเลื่อนสะแกงได้อย่างชัดเจน
แผ่นดินไหวแรงในพม่า สะเทือนถึงไทยทั่วประเทศ
เมื่อช่วงบ่ายวันที่ 28 มีนาคม 2568 เวลาประมาณ 13:20 น. ได้เกิดเหตุแผ่นดินไหวค่อนข้างรุนแรงบนบก มีศูนย์กลางอยู่ในประเทศเมียนมา ห่างจาก อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน ไปทางตะวันตกเฉียงเหนือราว 326 กิโลเมตร ที่ความลึก 10 กิโลเมตร
แรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวครั้งนี้ รับรู้ได้ในหลายพื้นที่ของประเทศไทย ตั้งแต่ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคใต้ รวมถึงกรุงเทพมหานครและปริมณฑล โดยเฉพาะผู้ที่อยู่บนอาคารสูงจะรู้สึกถึงการสั่นไหวได้อย่างชัดเจน
ขนาดความรุนแรง (ข้อมูลต่างกัน):
- กรมอุตุนิยมวิทยา แจ้งว่า แผ่นดินไหวมีขนาด 7.4
- ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ (ศภช.) แจ้งว่า แผ่นดินไหวมีขนาด 8.2
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง
- แผ่นดินไหวเมียนมา 8.2 อาฟเตอร์ช็อกซ้ำ ผวา แรงเขย่าถึงไทย
- ข่าวเท็จ อย่าแชร์ เขื่อนวชิราลงกรณ์เสียหายหนัก หลังแผ่นดินไหวเมียนมา 8.2
- ดับแล้ว 1 ราย คลิปวินาที อาคาร สตง. จตุจักร ถล่ม แผ่นดินไหว 2.1 พันล้าน ราบหน้ากอง
ข่าวล่าสุด
