สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (NARIT) ชี้ วันที่ 22 ธันวาคม 2566 เกิดปรากฎการณ์วันเหมายัน ช่วงเวลากลางคืนยาวนานที่สุด ซีกโลกเหนือเข้าสู่ฤดูหนาว ส่วนซีกโลกใต้เข้าสู่ฤดูร้อน
สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ ได้โพสต์บนเฟซบุ๊กแฟนเพจ NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ แจ้งว่าวันศุกร์ที่ 22 ธันวาคม 2566 คือ วันเหมายัน หรือ วันที่กลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี (Winter Solstice) สอดคล้องกับตำนานประวัติวันคริสต์มาสเกี่ยวกับการเฉลิมฉลองในช่วงฤดูหนาวที่กลางคืนจะยาวนานกว่าปกติอีกด้วย
สำหรับวันเหมายัน (อ่านว่า เห-มา-ยัน) เป็นวันที่มีช่วงเวลากลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี โดยในปีนี้ตรงกับวันศุกร์ที่ 22 ธันวาคม 2566 ดวงอาทิตย์จะขึ้นทางทิศตะวันออกเฉียงไปทางใต้มากที่สุด และตกลับขอบฟ้าทางทิศตัวันตกเฉียงไปทางใต้มากที่สุด โดยคนไทยเรียกปรากฎการณ์นี้ว่า “ตะวันอ้อมข้าว”
ในแต่ละวัน ดวงอาทิตย์จะปรากฏอยู่ตำแหน่งที่ต่างกัน เปลี่ยนตำแหน่งไปประมาณวันละ 1 องศา ตั้งแต่เดือนกันยายนเป็นต้นมา ดวงอาทิตย์ค่อย ๆ เคลื่อนที่จากจุดตั้งฉากกับเส้นศูนย์สูตรของโลกลงมาทางใต้ สังเกตได้จากท้องฟ้าในช่วงนี้จะมืดเร็วขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนมา ณ ตำแหน่งเฉียงไปทางทิศใต้มากที่สุดในวันเหมายันของแต่ละปี
วันดังกล่าวจึงมีเวลากลางคืนที่ยาวนานที่สุด และเวลากลางวันที่สั้นที่สุด ดวงอาทิตย์จะขึ้นเวลาประมาณ 06.36 น. และจะตกลับขอบฟ้า เวลาประมาณ 17.55 น. (เวลา ณ กรุงเทพฯ) รวมระยะเวลากลางวันเพียง 11 ชั่วโมง 19 นาทีเท่านั้น นอกจากนี้ วันเหมายันยังนับเป็นวันเข้าสู่ฤดูหนาวของประเทศทางซีกโลกเหนือ และเป็นวันที่ย่างเข้าสู่ฤดูร้อนของประเทศทางซีกโลกใต้
สำหรับฤดูกาลที่เกิดขึ้นบนโลก เกิดจากแกนโลกเอียงทำมุม 23.5 องศา กับแนวตั้งฉากกับระนาบโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ ทำให้พื้นที่ต่าง ๆ ทั่วโลกได้รับแสงอาทิตย์ในปริมาณไม่เท่ากัน ส่งผลให้มีอุณหภูมิต่างกัน รวมถึงระยะเวลากลางวันและกลางคืนก็ต่างกันด้วย เหตุนี้ทำให้เกิดฤดูกาลขึ้นบนโลกนั่นเอง สังเกตได้ว่าในฤดูร้อนดวงอาทิตย์จะขึ้นเร็วและตกช้า เวลากลางวันจะยาวกว่ากลางคืน แตกต่างกับฤดูหนาวที่ดวงอาทิตย์จะขึ้นช้าและตกเร็ว เวลากลางคืนจะยาวนานกว่ากลางวัน
ในระยะเวลา 1 ปีที่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ จะเกิดปรากฏการณ์สำคัญที่เกี่ยวข้องกับการขึ้น-ตก ของดวงอาทิตย์ทั้งหมด 4 ครั้ง ได้แก่
- วันวสันตวิษุวัต (Vernal Equinox) วันที่มีกลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนมีนาคม
- วันครีษมายัน (Summer Solstice) วันที่กลางวันยาวนานที่สุด อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนมิถุนายน
- วันศารทวิษุวัต (Autumnal Equinox) วันที่มีกลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนกันยายน
- วันเหมายัน (Winter Solstice) วันที่กลางคืนยาวนานที่สุด อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนธันวาคม
สำหรับวันเหมายันนั้น เป็นวันที่ช่วงเวลากลางคืนยาวนานกว่ากลางวัน มักเกิดในช่วงเดือนธันวาคม ตรงกับช่วงฤดูหนาว ซึ่งมีลักษณะตรงกันข้ามกับ วันครีษมายัน ที่เป็นวันที่มีช่วงเวลากลางวันยาวนานกว่ากลางคืน ซึ่งเกิดขึ้นในช่วงเดือนมิถุนายน ตรงกับช่วงฤดูร้อนนั่นเอง
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง
- นาซ่า เปิดภาพถ่ายดาวยูเรนัส วงแหวนชัด จากล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์ เวบบ์
- ฝนดาวตกเจมินิดส์ เริ่มคืนนี้ (14 ธ.ค.) กี่โมง เช็กสถานที่ วิธีดูชัดด้วยตาเปล่า
