มะเร็งแพร่กระจาย ภัยร้ายคร่าชีวิต นักวิจัยพบความลับ แอสไพริน อาจช่วยสะกัดมะเร็งไม่ให้แพร่กระจายได้ ยับยั้ง COX-1 และลดการสร้าง TXA2
มะเร็งเป็นโรคร้ายคุกคามชีวิต ในประเทศไทยพบผู้ป่วยมะเร็งรายใหม่มากกว่า 140,000 คนต่อปี เสียชีวิต 84,000 คนต่อปี ตัวเลขปี 2567 มีผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับการวินิจฉัยในระยะประคับประคอง 68,000 รายทั่วประเทศ
สิ่งที่ทำให้มะเร็งน่ากลัวยิ่งกว่าคือการลุกลาม แพร่กระจาย เป็นกระบวนการที่เซลล์มะเร็งหลุดออกจากก้อนเนื้องอกเริ่มต้น เดินทางผ่านกระแสเลือดหรือระบบน้ำเหลือง และไปเจริญเติบโตในอวัยวะอื่นๆ ระยะนี้เป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตจากโรคมะเร็งถึง 90% ทั่วโลก
สิ่งที่น่าสนใจคือ เซลล์มะเร็งที่กำลังแพร่กระจายมีความเปราะบางต่อระบบภูมิคุ้มกันมากกว่าเซลล์มะเร็งที่อยู่ในก้อนเนื้องอกเดิม เนื่องจากเซลล์มะเร็งที่แพร่กระจายจะขาดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการหลบหลีกภูมิคุ้มกัน ซึ่งมักพบในก้อนเนื้องอกขนาดใหญ่
แอสไพริน ยาแก้ปวด ช่วยยับยั้งมะเร็งแพร่กระจาย
แอสไพริน (Aspirin) เป็นยาที่ใช้กันมานานในการลดไข้ บรรเทาปวด ลดการอักเสบ แต่การศึกษาใหม่ๆ โดยเฉพาะงานวิจัยเรื่อง “แอสไพรินป้องกันการแพร่กระจายโดยจำกัดการยับยั้งภูมิคุ้มกันของเซลล์ T ของเกล็ดเลือด TXA2” ที่เผยแพร่เมื่อต้นเดือนมีนาคมที่ผ่านมา พบว่าแอสไพรินอาจมีบทบาทสำคัญในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งได้ด้วย
กลไกการทำงาน แอสไพรินช่วยเสริมภูมิคุ้มกันได้อย่างไร ต้องรู้จักเซลล์เหล่านี้
1. เกล็ดเลือด (Platelet) และ Thromboxane A2 (TXA2)
- เกล็ดเลือดเป็นเซลล์เม็ดเลือดชนิดหนึ่งที่มีบทบาทสำคัญในการแข็งตัวของเลือด
- เกล็ดเลือดยังผลิตสารที่เรียกว่า Thromboxane A2 (TXA2) ซึ่งเป็นสารกลุ่มโปรสตาแกลนดิน (Prostaglandin)
- TXA2 มีฤทธิ์ทางชีวภาพหลายอย่าง รวมถึงการกระตุ้นการรวมตัวของเกล็ดเลือดและการหดตัวของหลอดเลือด
- งานวิจัยนี้พบว่า TXA2 ยังมีบทบาทในการยับยั้งการทำงานของเซลล์ที (T cell) ซึ่งเป็นเซลล์ภูมิคุ้มกันที่มีหน้าที่สำคัญในการทำลายเซลล์มะเร็ง
2. เซลล์ที (T cell) และการตอบสนองต่อมะเร็ง
- เซลล์ T เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่ง ช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันต่อสู้กับเชื้อโรค เซลล์ T มีอยู่ 2 ประเภทหลักๆ เซลล์ T ที่เป็นพิษต่อเซลล์จะทำลายเซลล์ที่ติดเชื้อ เซลล์ T ตัวช่วยจะส่งสัญญาณเพื่อสั่งให้เซลล์ภูมิคุ้มกันอื่นๆ ต่อสู้กับการติดเชื้อ
- เซลล์ทีสามารถฆ่าเซลล์มะเร็งได้โดยตรง
- การทำงานของเซลล์ทีต้องอาศัยการกระตุ้นผ่านตัวรับบนผิวเซลล์ (T cell receptor: TCR) เมื่อ TCR จับกับแอนติเจน (Antigen) ที่จำเพาะบนผิวเซลล์มะเร็ง
- การกระตุ้น TCR จะนำไปสู่การส่งสัญญาณภายในเซลล์ที ทำให้เซลล์ทีเพิ่มจำนวน แบ่งตัว และหลั่งสารที่ทำลายเซลล์มะเร็ง (Effector functions)
- อย่างไรก็ตาม ในสภาพแวดล้อมของก้อนเนื้องอก มักมีปัจจัยหลายอย่างที่ยับยั้งการทำงานของเซลล์ที ทำให้เซลล์มะเร็งรอดพ้นจากการถูกทำลาย
3. TXA2 ยับยั้งเซลล์ทีผ่าน ARHGEF1
- นักวิจัยค้นพบว่า TXA2 ออกฤทธิ์ยับยั้งเซลล์ทีผ่านกลไกที่เกี่ยวข้องกับโปรตีนชนิดหนึ่งชื่อ ARHGEF1 (Rho guanine nucleotide exchange factor 1)
- ARHGEF1 เป็นโปรตีนที่ทำหน้าที่กระตุ้นการทำงานของโปรตีนขนาดเล็กที่ชื่อว่า RhoA
- RhoA มีบทบาทในการควบคุมโครงสร้างของเซลล์ การเคลื่อนที่ของเซลล์ และการส่งสัญญาณภายในเซลล์
- เมื่อ TXA2 จับกับตัวรับบนผิวเซลล์ที (Thromboxane A2 receptor: TP) จะกระตุ้นการทำงานของ ARHGEF1 และ RhoA
- การกระตุ้น RhoA จะนำไปสู่การยับยั้งการส่งสัญญาณที่เกิดจากการกระตุ้น TCR ทำให้เซลล์ทีไม่สามารถเพิ่มจำนวน แบ่งตัว และหลั่งสารทำลายเซลล์มะเร็งได้อย่างเต็มที่
4. แอสไพรินยับยั้ง COX-1 และลดการสร้าง TXA2
- แอสไพรินออกฤทธิ์โดยการยับยั้งเอนไซม์ Cyclooxygenase (COX) ซึ่งมี 2 ชนิด คือ COX-1 และ COX-2
- COX-1 พบได้ในเซลล์หลายชนิด รวมถึงเกล็ดเลือด และมีบทบาทในการสร้าง TXA2
- COX-2 มักพบในเซลล์ที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ และมีบทบาทในการสร้างโปรสตาแกลนดินที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ
- แอสไพรินในขนาดต่ำ (75-300 มก.) จะออกฤทธิ์ยับยั้ง COX-1 ในเกล็ดเลือดเป็นหลัก เนื่องจากเกล็ดเลือดไม่มีนิวเคลียส จึงไม่สามารถสร้าง COX-1 ขึ้นมาใหม่ได้ ทำให้การยับยั้งเป็นไปอย่างถาวร
- การยับยั้ง COX-1 ในเกล็ดเลือดจะลดการสร้าง TXA2 ทำให้เซลล์ทีไม่ถูกยับยั้ง และสามารถกลับมาทำงานได้ตามปกติ
ผลการวิจัย นักวิจัยทดลองในหนูที่เป็นมะเร็ง พบว่าหนูที่ได้รับแอสไพรินมีการแพร่กระจายของมะเร็งน้อยกว่าหนูที่ไม่ได้รับยาอย่างมีนัยสำคัญ และผลลัพธ์นี้ขึ้นอยู่กับการทำงานของเซลล์ทีและ ARHGEF1 ส่วนในมนุษย์ การวิเคราะห์ข้อมูลจากการทดลองทางคลินิกขนาดใหญ่หลายการทดลอง พบว่าผู้ป่วยมะเร็งที่รับประทานแอสไพรินเป็นประจำมีโอกาสเกิดการแพร่กระจายของมะเร็งน้อยกว่าผู้ป่วยที่ไม่ได้รับแอสไพริน
แอสไพริน ความหวังของผู้ป่วยมะเร็ง
การค้นพบนี้เป็นความหวังใหม่ในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งด้วยยาที่คุ้นเคยและราคาไม่แพงอย่างแอสไพริน อย่างไรก็ตาม แอสไพรินก็มีผลข้างเคียง เช่น อาจทำให้เลือดออกง่ายขึ้น ดังนั้น นักวิจัยเตือนว่าการใช้แอสไพรินเพื่อป้องกันมะเร็งควรปรึกษาแพทย์ก่อนเสมอ เพื่อประเมินความเสี่ยงและประโยชน์ที่อาจได้รับ
ทั้งนี้ การค้นพบกลไกการทำงานของแอสไพรินในการต่อต้านมะเร็งนี้ จะนำไปสู่การพัฒนายาใหม่ๆ ที่มีเป้าหมายเฉพาะเจาะจงมากขึ้น และมีประสิทธิภาพในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งได้ดียิ่งขึ้นในอนาคต
แปลและเรียบเรียงจาก nature
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง
ข่าวล่าสุด
