กางตำราประวัติศาสตร์น่าสนใจ ‘กฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์‘ คืออะไร เหตุใดจึงสำคัญต่อราชสำนักและพระมหากษัตริย์ ชวนอ่านกฎระเบียบแบบแผนที่อยู่คู่สังคมไทยมาอย่างช้านาน
ปฏิเสธไม่ได้เลยว่า สถาบันพระมหากษัตริย์ เป็นสถาบันหลักที่ประชาชนชาวไทยต่างให้ความนับถือ อยู่คู่สังคมไทยมาอย่างยาวนานและไม่เคยถูกลบเลือนให้หายไปเลยในหน้าประวัติศาสตร์ไทย ซึ่งหนึ่งในขั้นตอนที่ทำให้สถาบันพระมหากษัตริย์ไทยคงอยู่อย่างต่อเนื่อง ได้แก่ การสืบราชสมบัติ เพื่อส่งต่อบัลลังก์ให้กับองค์รัชทายาทขึ้นมาปกครองราชวงศ์สืบต่อไป
ในวันนี้ ทีมงาน Thaiger ขอพาทุกคนมากางตำราประวัติศาสตร์ไทย พร้อมพาทุกคนมารู้จักกับ กฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ เพื่อให้ทุกคนได้เห็นภาพการสืบราชสมบัติของราชวงศ์ไทยกันมากยิ่งขึ้น หากพร้อมแล้ว มาอ่านไปพร้อม ๆ กันได้เลยค่ะ
กางตำรา ‘กฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์’ คืออะไร
กฎมณเฑียรบาล คือ กฎหมายรักษาระเบียบวินัย ความเรียบร้อยของบ้านเมือง ตลอดจนความปลอดภัยภายในราชสำนักและพระมหากษัตริย์ กฎมณเฑียรบาลมีเนื้อหาสาระในหลายส่วน แต่ส่วนที่สำคัญที่สุดและเชื่อว่าประชาชนชาวไทยรู้จักกันมากที่สุด คงหนีไม่พ้น ‘กฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์’
กฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ พ.ศ. 2467 ถูกบัญญัติขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) ถูกใช้ตั้งแต่วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2467 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน โดยสาระสำคัญคือ การกำหนดวิธีการเลือกและการตั้งรัชทายาท และยังเป็นกฎหมายที่ใช้วางหลักเกณฑ์เกี่ยวกับการสืบราชสมบัติ
สำหรับ กฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ นับเป็นกฎหมายการสืบราชสมบัติฉบับแรกของไทยที่กำหนดการสืบโดยสายตรง ซึ่งมิได้เคยบัญญัติมาก่อนในประวัติศาสตร์การสืบราชสันตติราชวงศ์ของไทย รัชกาลที่ 6 ทรงพระราชดำริว่าตามโบราณราชประเพณี และทรงมีสิทธิอำนาจที่จะทรงเลือกตั้งพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์ใดพระองค์หนึ่ง
กฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ ถูกตราขึ้นเมื่อใด
การสืบราชสันตติวงศ์ของไทยในอดีต ยังไม่มีกฎระเบียบแบบแผนกำหนดไว้อย่างชัดเจน โดยให้เป็นพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์โดยเฉพาะ แต่ได้มีการกำหนดตำแหน่งที่จะสืบราชสันตติวงศ์สืบต่อจากพระมหากษัตริย์ไว้ ได้แก่ ตำแหน่งพระมหาอุปราช ในสมัยอยุธยา ส่วนในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ได้กำหนดตำแหน่ง กรมพระราชวังบวรสถานมงคล และตำแหน่ง สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร
จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 พระองค์ทรงตรากฎหมายเกี่ยวกับการสืบราชสันตติวงศ์ขึ้นเป็นฉบับแรก ที่กำหนดเป็นแบบแผนและเป็นระเบียบ คือ กฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ พระพุทธศักราช 2467 โดยบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2467 จนถึงปัจจุบัน
ตามกฎมณเฑียรบาล ว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ พ.ศ. 2567 กำหนดให้ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีอำนาจและสิทธิที่จะแต่งตั้งเจ้านายเชื้อพระบรมราชวงศ์พระองค์ใดพระองค์หนึ่งให้เป็นรัชทายาท สุดแท้แต่จะทรงพระราชดำริเห็นสมควรและเป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยได้ และเมื่อใดถึงเวลาจำเป็น ก็ให้พระรัชทายาทพระองค์นั้นเสด็จขึ้นทรงราชย์สืบราชสันตติวงศ์สนองพระองค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทันที อย่างไรก็ตาม สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีอำนาจและสิทธิที่จะทรงถอนพระรัชทายาทออกจากตำแหน่งได้ และห้ามมิให้นับสตรีเป็นผู้สืบราชสันตติวงศ์
ในช่วงภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เป็นผลให้ประเทศไทยมีรัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ รัฐธรรมนูญจึงได้กำหนดรองรับกฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ พระพุทธศักราช 2467 ไว้เพื่อให้มีความมั่นคงยิ่งขึ้น โดยกำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญตั้งแต่ปี 2475 เป็นต้นมา
เกณฑ์การจัดลำดับการสืบสันตติวงศ์ มีอะไรบ้าง
ลำดับที่ 1 สมเด็จหน่อพุทธเจ้า หรือ สมเด็จพระบรมราชโอรสพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จอัครมเหสี
ลำดับที่ 2 พระราชโอรสพระองค์ใหญ่ในสมเด็จหน่อพทุทธเจ้าและพระอัครชายาของสมเด็จหน่อพระพุทธเจ้าพระองค์นั้น หรือพระราชโอรสพระองค์รอง ๆ ต่อไปตามลำดับพระชนมายุ
ลำดับที่ 3 สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์ที่ 2 ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระอัครมเหสี
ลำดับที่ 4 พระราชโอรส ในสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์ที่ 2
ลำดับที่ 5 สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์อื่น ๆ ในสมเด็จพระอัครมเหสี หรือพระราชโอรสของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์นั้น ๆ สลับกันไปตามลำดับ
ลำดับที่ 6 สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ ในพระมเหสีรองถัดลงไปตามลำดับชั้นพระอิสริยยศแห่งพระมารดา หรือพระโอรสของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอนั้น ๆ สลับกันไปตามลำดับ
ลำดับที่ 7 พระเจ้าลูกยาเธอพระองค์ที่มีพระชนมายุมากที่สุด ในกรณีที่สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอในพระมเหสีรองหาพระองค์ไม่สิ้นแล้ว หรือพระโอรสพระองค์ใหญ่ของพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์นั้น หรือพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์ที่มีพระชนมายุถัดลงมาหรือพระโอรสของพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์นั้น ๆ สลับกันไปตามลำดับ
ลำดับที่ 8 สมเด็จพระอนุชาที่ร่วมพระราชชนนีพระองค์ที่มีพระชนมายุถัดลงมาจากพระองค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในกรณีที่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไร้พระราชโอรสและพระราชนัดดา
ลำดับที่ 9 พระโอรสของสมเด็จพระอนุชาพระองค์นั้นตามลำดับ ในกรณีสมเด็จพระอนุชาพระองค์ที่ควรได้ทรงเป็นทายาทนั้นหาพระองค์ไม่เสียแล้ว
ลำดับที่ 10 สมเด็จพระอนุชาที่ร่วมพระชนนีพระองค์ที่ถัดลงมาตามลำดับพระชนมายุ หรือพระโอรสของสมเด็จพระอนุชาพระองค์นั้น ๆ สลับกัรไปตามลำดับ
ลำดับที่ 11 สมเด็จพระเชษฐาและสมเด็จพระอนุชาต่างพระชนนีหรือพระโอรสของสมเด็จพระเชษฐาและสมเด็จพระอนุชานั้น ๆ สลับกันไปตามลำดับ
ลำดับที่ 12 พระเจ้าพี่ยาเธอและพระเจ้าน้องยาเธอ หรือพระโอรสของพระเจ้าพี่ยาเธอและพระเจ้าน้องยาเธอตามลำดับสลับกัน
ลำดับที่ 13 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอและพระเจ้าบรมวงศ์เธอ หรือพระโอรสและเชื้อสายของท่านพระองค์นั้น ตามลำดับแห่งความสนิทมากและน้อย ในกรณีที่ต่อเมื่อหมดพระเจ้าพี่ยาเธอและพระเจ้าน้องยาเธอทั้งหมดพระโอรสของท่านนั้น ๆ หมวดที่ 5 เกี่ยวกับคุณสมบัติและลักษณะต้องห้ามการสืบราชสันตติวงศ์ กล่าวคือ พระบรมราชวงศ์พระองค์ใดจะได้เสด็จขึ้นทรงราชย์สืบราชสันตติวงศ์ควรที่จะเป็นผู้ที่มหาชนนับถือได้โดยเต็มที่และเอาเป็นที่พึ่งได้ตามความสุขใจ
กำหนดการสืบราชสันตติวงศ์ ทั้งหมด 8 หมวด 21 มาตรา
หมวดที่ 1 ว่าด้วยนามและกำหนดใช้กฎมณเฑียรบาล (มาตรา 1 – มาตรา 3)
หมวดที่ 2 บรรยายศัพท์ (มาตรา 4)
หมวดที่ 3 ว่าด้วยการทรงสมมุติและทรงถอนรัชทายาท (มาตรา 5 – มาตรา 7)
หมวดที่ 4 ว่าด้วยลำดับชั้นผู้ควรสืบราชสันตติวงศ์ (มาตรา 8 – มาตรา 9)
หมวดที่ 5 ว่าด้วยผู้ที่ต้องยกเว้นจากการสืบราชสันตติวงศ์ (มาตรา 10 – มาตรา 13)
หมวดที่ 6 ว่าด้วยเวลาที่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระเยาว์ (มาตรา 14 – มาตรา 18)
หมวดที่ 7 ว่าด้วยการแก้กฎมณเฑียรบาลนี้ (มาตรา 19 – มาตรา 20)
หมวดที่ 8 ว่าด้วยผู้เป็นหน้าที่รักษากฎมณเฑียรบาลนี้ (มาตรา 21)
ผู้ที่ต้องยกเว้นจากการสืบราชสันตติวงศ์
ในกำหนดการสืบราชสันตติวงศ์ ทั้ง 8 หมวด ความจากหมวดที่ 5 ว่าด้วยผู้ที่ต้องยกเว้นจากการสืบราชสันตติวงศ์ รวมถึงบุคคลดังต่อไปนี้
- ผู้ที่ไม่ได้รับการยอมรับจากประชาชนและพระบรมวงศานุวงศ์
- เจ้านายเชื้อพระวงศ์ที่มีลักษณะต้องห้ามดังนี้ อนึ่ง เจ้านายพระองค์ไหนที่มีลักษณะต้องห้ามนี้ พระราชโอรสโดยตรงนั้น ก็ให้ถอดจากลำดับสืบราชสันตติด้วยทั้งสิ้น
- พระสัญญาวิปลาส
- ต้องราชทัณฑ์ในคดีมหันตโทษ
- ไม่สามารถทรงเป็นอัครพุทธศาสนูปถัมภก
- มีพระชายาเป็นชาวต่างประเทศ
- เป็นผู้ที่ถูกถอนถอดออกจากตำแหน่งรัชทายาท ไม่ว่าการถูกถอนนี้จะเป็นไปในรัชกาลใด ๆ
- เป็นผู้ที่ได้ถูกประกาศยกเว้นออกเสียจากลำดับสืบราชสัตติวงศ์
- ราชนารี
กดติดตามเพจเฟซบุ๊ก Thaiger เพจใหม่ ไม่พลาดทุกข่าวสาร คลิกที่นี่
