รู้จักมดตะนอย พิษร้ายแรง คนไทยเจอบ่อย ถ้าแพ้ถึงตาย
กรณีเหตุสลด นายเอกพันธ์ ชายวัย 39 ปี รับจ้างให้ไปตัดแต่งกิ่งไม้ข้างบ่อปลา ภายในซอยวัดสว่างอารมณ์ จังหวัดสมุทรปราการ ระหว่างปีนขึ้นไปบนต้นไม้เพื่อใช้เลื่อยตัดกิ่งไม้ ได้ถูกมดตะนอยต่อย
แม้ว่านายเอกพันธ์รีบปีนกลับลงมาจากต้นไม้ แต่ทันทีที่เท้าของเขาเกือบจะแตะถึงพื้น ร่างกายก็เกิดอาการผิดปกติ ทรุดลงไปกองกับพื้นทันทีต่อหน้าเพื่อนและนายจ้าง แม้ว่าจะรีบวิ่งเข้าไปช่วย เอายาดมให้ดม เอาน้ำเย็นลูบตัว หวังให้อาการดีขึ้น แต่ทุกอย่างกลับเลวร้ายลง ร่างของนายเอกพันธ์เริ่มมีอาการชักเกร็งและหมดสติไป ทีมกู้ภัยมาถึงรีบทำการปั๊มหัวใจ (CPR) นานกว่า 30 นาที เพื่อยื้อชีวิต แต่สุดท้ายก็ไม่เป็นผล เสียชีวิตในที่เกิดเหตุ
มดตะนอยเป็นแมลงขนาดเล็กที่พบบ่อยในทุกภาคของไทย จนหลายคนละเลยอันตาย แต่พิษของมันกลับร้ายแรงอย่างไม่น่าเชื่อ คนแพ้อย่างรุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้ ถ้าวิธีปฐมพยาบาลที่ถูกต้อง และสัญญาณเตือนของอาการแพ้ จะช่วยชีวิตได้
วิธีสังเกตมดตะนอย ลักษณะลำตัวเรียวยาวประมาณ 5-12 มิลลิเมตร ส่วนหัวและท้องมีสีดำ ส่วนอกเป็นสีน้ำตาลอมส้ม มีกรามขนาดใหญ่ และมีเหล็กในที่ปลายท้อง
มดตะนอยมักสร้างรังตามดิน ใต้ต้นไม้ใหญ่ หรือในสวน บางครั้งอาจเข้ามาหาเศษอาหารในบ้านเรือน พบได้บ่อยในบริเวณที่มีแดดส่องถึงและอากาศร้อน
พิษร้ายของมดตะนอย
อันตรายของมดตะนอยอยู่ที่เหล็กใน ซึ่งเคลือบด้วยสารพิษกลุ่มโปรตีนและอัลคาลอยด์ เมื่อต่อย มันจะฉีดพิษเข้าสู่ร่างกาย ทำให้เกิดอาการแพ้ได้ ที่สำคัญ มดตะนอยสามารถดึงเหล็กในกลับและต่อยซ้ำได้หลายครั้ง ต่างจากผึ้งที่ต่อยได้เพียงครั้งเดียว
อาการเมื่อถูกต่อย
ความรุนแรงของอาการขึ้นอยู่กับปริมาณพิษที่ได้รับและภูมิต้านทานของแต่ละบุคคล โดยแบ่งอาการได้ดังนี้
1. อาการทั่วไป (เฉพาะที่)
- เจ็บปวด บวม แดง และคันบริเวณที่ถูกต่อย
- เกิดเป็นตุ่มน้ำใส
- โดยทั่วไปอาการจะค่อยๆ ดีขึ้นภายใน 1-3 วัน แต่อาจคงอยู่นานกว่า 5 วันในผู้ที่มีผิวแพ้ง่าย
2. อาการแพ้รุนแรง
อาจเกิดขึ้นได้ภายใน 15 นาทีหลังถูกต่อย สัญญาณอันตรายได้แก่
- เกิดผื่นลมพิษขึ้นทั่วร่างกาย
- ใบหน้า ริมฝีปาก หรือเปลือกตาบวม
- แน่นหน้าอก หายใจลำบาก หายใจมีเสียงหวีด
- คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้องรุนแรง
- เวียนศีรษะ ความดันโลหิตตก อาจถึงขั้นช็อกและหมดสติ
หากเป็นแบบนี้ต้องรีบไปพบแพทย์ทันที
วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้นเมื่อถูกมดตะนอยกัด
1. ล้างแผล ทำความสะอาดบริเวณที่ถูกต่อยด้วยน้ำและสบู่อ่อนๆ
2. ใช้น้ำแข็งหรือเจลเย็นประคบบริเวณที่ถูกต่อยนาน 20 นาที เพื่อลดอาการปวดและบวม
3. ทาครีมสเตียรอยด์เพื่อลดอาการอักเสบและคัน หลีกเลี่ยงการใช้ยาหม่องหรือยาที่ทำให้เกิดความร้อน เพราะอาจทำให้พิษกระจายตัวเร็วขึ้น
4. หากปวดมาก สามารถรับประทานยาพาราเซตามอล และใช้ยาแก้แพ้ (Antihistamine) เพื่อลดอาการคัน
สัญญาณอันตรายที่ต้องรีบพบแพทย์
มีอาการแพ้รุนแรงตามที่กล่าวไว้ข้างต้น หรือ ถูกต่อยในบริเวณที่บอบบาง เช่น ในช่องปาก ลำคอ หรือใกล้ดวงตา อวัยวะเพศถูกมดต่อยรุมเป็นจำนวนมาก พิษยิ่งทวีคูณ หรือผู้ป่วยมีประวัติแพ้พิษแมลงมาก่อน ควรไปพบแพทย์ทันที อย่าชะล่าใจจนอาการหนัก
ข้อควรระวัง: แม้อาการในช่วงแรกจะไม่รุนแรง ควรสังเกตอาการต่อเนื่องอย่างน้อย 2 สัปดาห์ หากมีไข้ มีผื่นขึ้นผิดปกติ อ่อนแรง หรือแขนขาชา ควรรีบไปพบแพทย์
การรักษาและบรรเทาอาการ
สำหรับอาการบวมคันที่ไม่รุนแรง สามารถใช้ยาทาที่มีส่วนผสมของไฮโดรคอร์ติโซน (Hydrocortisone)
สมุนไพรทางเลือก (สำหรับผู้ที่ไม่มีอาการแพ้รุนแรง)
- เสลดพังพอน ขยี้ใบสดแล้วพอกบริเวณแผล
- พลู ตำใบสดผสมเหล้าขาวเล็กน้อยแล้วทา
- ตำลึง คั้นน้ำจากใบสดแล้วทาบริเวณแผล
ย้ำอีกครั้ง สมุนไพรใช้ได้กับอาการเฉพาะที่ที่ไม่รุนแรงเท่านั้น หากมีสัญญาณของการแพ้รุนแรง การรักษาเดียวที่ช่วยชีวิตได้ทันคือการฉีดยาอะดรีนาลิน (Adrenaline) โดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
วิธีที่ดีที่สุดคือการหลีกเลี่ยงการเข้าใกล้บริเวณที่คาดว่ามีรังมดตะนอย สำรวจและกำจัดรังมดที่อาจมีในบริเวณบ้าน โดยเฉพาะผู้ที่มีประวัติแพ้พิษแมลง ควรเพิ่มความระมัดระวังเป็นพิเศษ
ติดตาม The Thaiger บน Google News:
ข่าวล่าสุด
