เปิดครบทุกเรื่องราว “วันไหว้พระจันทร์ 2568” ตั้งแต่ประวัติศาสตร์และตำนาน สู่ความหมายมงคลของไส้ขนมไหว้พระจันทร์ พร้อมวิธีจัดโต๊ะไหว้ ของไหว้ และบทสวดฉบับสมบูรณ์
วันไหว้พระจันทร์ ถือเป็นหนึ่งในเทศกาลที่สำคัญที่สุดของชาวจีนและผู้มีเชื้อสายจีนทั่วโลก ในปี 2568 นี้ จะตรงกับวันจันทร์ที่ 6 ตุลาคม ซึ่งเป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงสวยงามที่สุดในรอบปี เป็นสัญลักษณ์ของความสมบูรณ์และความสามัคคีของครอบครัว
เทศกาลนี้ไม่เพียงแต่มีความสำคัญในแง่ของการเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยว แต่ยังเต็มไปด้วยประวัติศาสตร์ ตำนาน และพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์ที่สืบทอดกันมานานนับพันปี บทความนี้จะพาไปเจาะลึกทุกแง่มุมของ “วันไหว้พระจันทร์”
วันไหว้พระจันทร์คืออะไร
เทศกาลไหว้พระจันทร์ หรือ เทศกาลกลางฤดูใบไม้ร่วง (Mid-Autumn Festival) คือเทศกาลตามวัฒนธรรมจีนที่จะจัดขึ้นในคืนวันเพ็ญเดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ (ประมาณเดือนกันยายนหรือตุลาคมตามปฏิทินสากล) เพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวพืชผลและเพื่อสักการะบูชาพระจันทร์ ในเทศกาลนี้ สมาชิกในครอบครัวจะมารวมตัวกันอย่างพร้อมหน้าพร้อมตาเพื่อชมจันทร์ รับประทานอาหาร และที่ขาดไม่ได้คือ “ขนมไหว้พระจันทร์” ซึ่งเป็นสัญลักษณ์สำคัญของเทศกาล
ประวัติที่มาและความสำคัญ
ที่มาของเทศกาลไหว้พระจันทร์มีความซับซ้อนและงดงาม แบ่งได้เป็นสองส่วนหลักคือ ภาคราชสำนัก และภาคประชาชน ซึ่งต่างมีเรื่องราวที่น่าสนใจ
ที่มาในส่วนของราชสำนัก
ในสมัยโบราณ จักรพรรดิจีนซึ่งเป็นโอรสแห่งสวรรค์ มีพระราชกรณียกิจสำคัญคือการประกอบพิธีบวงสรวงฟ้า ดิน พระอาทิตย์ และพระจันทร์ เพื่อความอุดมสมบูรณ์ของแผ่นดิน พิธีไหว้พระจันทร์จึงถือเป็นพระราชพิธีหลวงที่สำคัญ ในสมัยราชวงศ์หมิง จักรพรรดิหมิงซื่อจงผู้มีพระราชศรัทธาในลัทธิเต๋า ได้โปรดให้สร้าง “เย่วถาน” (วิหารแห่งพระจันทร์) ขึ้นทางทิศตะวันตกของกรุงปักกิ่ง เพื่อใช้ในพระราชพิธีนี้โดยเฉพาะ และได้ใช้สืบต่อมาจนสิ้นสุดราชวงศ์ชิง
ที่มาในส่วนของชาวบ้าน
สำหรับชาวบ้าน มีตำนานที่เล่าขานสืบต่อกันมา 2 เรื่องหลัก เรื่องแรกคือตำนานของ “เทพธิดาฉางเอ๋อ” หญิงคนรักของโฮวอี้ นักยิงธนูผู้ยิ่งใหญ่ ที่ได้ดื่มน้ำอมฤตแล้วลอยขึ้นไปอยู่บนดวงจันทร์เพียงลำพัง ความงดงามของนางกลายเป็นที่เลื่องลือ จนผู้คนโดยเฉพาะหญิงสาวพากันสวดขอพรจากนางเพื่อให้มีความงดงามเช่นเดียวกัน
เรื่องที่สองมีความสำคัญในเชิงประวัติศาสตร์ คือ การโค่นล้มราชวงศ์หยวน ของชาวมองโกล ในยุคนั้นชาวจีนถูกกดขี่อย่างหนัก หลิวปั๋วเวิน จึงคิดแผนการกอบกู้เอกราช โดยการซ่อนจดหมายนัดแนะให้ชาวจีนทุกคนร่วมกันสังหารทหารมองโกลในคืนวันเพ็ญเดือนแปดไว้ในไส้ขนมเค้ก หรือ “ขนมไหว้พระจันทร์” แผนการนี้ประสบความสำเร็จอย่างงดงาม ประเพณีการรับประทานขนมไหว้พระจันทร์จึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของการรำลึกถึงชัยชนะและการกอบกู้แผ่นดินมาจนถึงปัจจุบัน
ขนมไหว้พระจันทร์ สัญลักษณ์แห่งเทศกาล
ขนมไหว้พระจันทร์มีรูปทรงกลมเพื่อเลียนแบบลักษณะของพระจันทร์เต็มดวง สื่อถึงความกลมเกลียวและความสมบูรณ์ของครอบครัว ไส้ขนมแต่ละชนิดยังมีความหมายที่เป็นมงคลแตกต่างกันไป
ความหมายของไส้ขนมไหว้พระจันทร์
- เม็ดบัว: จิตใจบริสุทธิ์ อายุยืนยาว ความสงบสุข
- ลูกพลัม: ความกล้าหาญและความหวัง
- ธัญพืช: โชคลาภและความอุดมสมบูรณ์
- เกาลัด: ลูกชายและสิ่งอันเป็นที่รัก
- ถั่วแดง: ช่วยเพิ่มพูนความกล้าหาญ
ในปัจจุบัน ไส้ขนมไหว้พระจันทร์ได้มีการพัฒนารูปแบบที่หลากหลายขึ้น นอกเหนือจากไส้ดั้งเดิมอย่างทุเรียนกวนหรือโหงวยิ้งแล้ว ยังมีไส้สมัยใหม่ เช่น ชาเขียว ครีมคัสตาร์ด ช็อกโกแลต ไปจนถึงไส้คาวอย่างหมูแฮมและไข่เค็ม
ขั้นตอนพิธีการไหว้พระจันทร์
ของไหว้
การไหว้พระจันทร์จะทำพิธีกลางแจ้งในเวลากลางคืน โดยของไหว้ส่วนใหญ่นิยมเป็นเลขคู่ และเป็นของเจ มีดังนี้
- อาหารเจ 4 อย่าง เช่น วุ้นเส้น ดอกไม้จีน เห็ดหอม ฟองเต้าหู้
- ขนมหวาน 4 อย่าง เช่น ขนมไหว้พระจันทร์ ขนมเปี๊ยะ สาคูแดง
- ผลไม้มงคล 4 อย่าง เช่น ทับทิม (มีลูกหลานมาก) แอปเปิ้ล (ความสงบสุข) องุ่น (ความเพิ่มพูน) ส้ม (ความเป็นมงคล)
- ของใช้ของผู้หญิง เช่น ชุดเครื่องแป้ง เครื่องสำอาง เครื่องประดับ เพื่อบูชาเทพธิดาฉางเอ๋อ
- สิ่งของอื่น ๆ น้ำชาหรือใบชา ดอกไม้สด ธูปเทียน กระดาษเงินกระดาษทอง โคมไฟ และอ้อย 1 คู่สำหรับทำเป็นซุ้ม
ขั้นตอนการไหว้และบทสวด
จัดโต๊ะไหว้โดยหันหน้าไปทางทิศตะวันออก ตั้งซุ้มที่ทำจากอ้อย ประดับด้วยโคมไฟให้สวยงาม วางของไหว้ต่างๆ บนโต๊ะ เมื่อเห็นพระจันทร์ก็เริ่มทำพิธีได้ จุดธูปเทียนแล้วอธิษฐานขอพร จากนั้นกล่าวบทสวด “ไถ่อิมแชกุงเสี่ยเก็ง” หรือ “พระคัมภีร์แม่พระจันทร์”
ไถ่ อิม ผ่อ สัก เฮี่ยง ตัง ไล๊
โชย เต๊ง ตี่ เง็ก กิ๋ว เต่ง ไค
จับ บ่วง โป้ย โซย จู ผ่อ สัก
จู ฮุก ผ่อ สัก เหลียง เปียง ไป๊
จู จุง ฮุก เก่ง บ่อ ฮุ๊ง ตี่
ฉุก จุ้ย โน๊ย ฮวย หมั๋ว ตี่ ไค
ท้าว ตั่ว ฉีก จั๊ง จู ป้อ ถะ
พั๊ว ซอ สี่ ไก่ งั้ง กวง เม็ง
เจก ฮุก ป่อ ตับ ที ตี่ อึง
หยี่ ฮุกป่อ ตับ แป๋ บ้อ อึง
ต่อ แซ แป่ บ้อ เจ็ง ฮก ซิ่ว
ก่วย สี่ แป่ บ้อ จ๋า เถี่ยว แซ
นำ มอ ฮุก นำ มอ หวบ
นำ มอ ออ นี ถ่อ ฮุก
ที ล๊อ ซี๊ง ตี่ หล่อ ซี๊ง
นั๊ง หลี่ หลั่ง หลั่ง หลี่ ซิง
เจก เฉียก ใจ เอียง ฮ่วย อุ่ย ติ๊ง
อู่ หนั่ง เนี่ยม ติ๊ก ฉีก เพียง ไถ่ อิม เก็ง
แซ ซี่ ปุก ตะ ตี่ เง็ก มึ๊ง
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง
- 100 แคปชั่นวันไหว้พระจันทร์ รวมแคปชั่นน่ารัก กวน ๆ หวานจนพระจันทร์ยังอาย
- ไขสงสัย ทำไมขนมไหว้พระจันทร์ต้องกลม อร่อยขึ้นหรือแฝงกุศโลบาย
- นักโภชนาการแนะ ทานขนมไหว้พระจันทร์ ยังไงให้สุขภาพดี อ้วนน้อยที่สุด
ติดตาม The Thaiger บน Google News:
ข่าวล่าสุด
