ประเพณีขนหัวลุก “วิวาห์ยมโลก” หรือการแต่งงานผี ตำและนานซองแดงแต่งผี ไขที่มาการจัดพิธีแต่งงานให้คนตายในวัฒนธรรมจีนและไต้หวัน หากไม่ทำวิญญาณไม่สงบ
ทำความรู้จักกับประเพณีขนหัวลุก ที่ไม่ได้มีแค่ในหนัง นั่นก็คือ “การแต่งงานผี” (冥婚 Mínghūn) หรือ “วิวาห์ยมโลก” ซึ่งเป็นการจัดพิธีสมรสให้กับผู้ที่เสียชีวิตไปแล้ว โดยมีจุดประสงค์และความเชื่อที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน รวมถึงตำนาน “ซองแดงแต่งผี” อันเป็นธรรมเนียมเฉพาะถิ่นในไต้หวัน เราจะพาทุกท่านไปไขความลึกลับว่าสิ่งนี้ ทำไปเพื่ออะไร เจาะลึกถึงความหมาย เหตุผล วิธีการประกอบพิธี ท่ามกลางความเชื่อและประเพณีอันหลากหลายในวัฒนธรรมจีนและไต้หวัน พิธีนี้เคยเกิดขึ้นจริง แล้วในปัจจุบัน ยังมีอยู่หรือไม่
ประเพณี “แต่งงานผี” เชื่อมโยงวิญญาณคู่ครองในปรโลก
โดยทั่วไป “ประเพณีแต่งงานผี” (冥婚 Mínghūn) หมายถึงการจัดพิธีสมรสให้แก่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว โดยมีเป้าหมายหลักคือการหาคู่ให้กับวิญญาณเหล่านั้น เพื่อให้วิญญาณได้มีคู่ในภพภูมิหน้า ไม่ต้องอยู่อย่างโดดเดี่ยว หรือกลายเป็นวิญญาณเร่ร่อนไร้ที่สิงสถิต
นอกจากนี้ ยังมีความเชื่อที่เชื่อมโยงกับการสืบทอดวงศ์ตระกูล และการหลีกเลี่ยงการมีหลุมศพเดี่ยว ซึ่งในอดีตเชื่อว่าจะส่งผลกระทบต่อความเจริญรุ่งเรืองของลูกหลาน
กรณีที่นำไปสู่พิธี “แต่งงานผี”?
การประกอบพิธีแต่งงานผีนั้นมีขึ้นในหลายกรณีด้วยกัน ที่พบมากในอดีต ความตายเป็นสิ่งที่ไม่มีใครอยากให้มันมาถึง แต่มันคือสัจธรรมที่ทุกคนต้องเจอ ดังนั้น เมื่อมีผู้จากไปโดยทิ้งคนรักคู่ครอง หรือบุพการีไว้ข้างหลัง แบ่งได้ดังกรณีต่อไปนี้
กรณีที่หนึ่ง คู่หมั้นเสียชีวิตก่อนที่จะได้เข้าพิธีวิวาห์ ครอบครัวเชื่อว่าหากไม่จัดพิธีให้แก่ทั้งสอง วิญญาณของพวกเขาจะสร้างความเดือดร้อนและไม่สงบสุข
กรณีที่สอง ลูกชายที่เสียชีวิตตั้งแต่ยังเด็กและยังไม่ได้แต่งงาน ซึ่งพ่อแม่อาจจัดพิธีเพื่อหาคู่ให้ลูกชายในปรโลก หวังให้เขามีทายาทสืบสกุล หรือเพื่อเป็นการระบายความโศกเศร้าและความรู้สึกผิด
ในบางบริบท ยังมีการจัดพิธีให้กับ ลูกสาวที่เสียชีวิตตั้งแต่ยังเด็กและยังไม่ได้แต่งงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในไต้หวันที่มีธรรมเนียม “เก็บซองแดง” ที่จะกล่าวถึงต่อไป อีกเหตุผลหนึ่งในการจัดพิธีคือ เพื่อชดเชยความผิดพลาดของบิดามารดา หากพ่อแม่รู้สึกผิดต่อการเสียชีวิตของบุตร อาจจัดพิธีแต่งงานผีเพื่อเป็นการไถ่โทษ
ขั้นตอนและพิธีกรรม
พิธีกรรมในการแต่งงานผีนั้นมีความหลากหลาย ขึ้นอยู่กับยุคสมัย ภูมิภาค และความเชื่อของแต่ละครอบครัว โดยทั่วไปแล้ว มักมีขั้นตอนที่คล้ายคลึงกับการแต่งงานของคนเป็น เช่น การมีแม่สื่อทำหน้าที่ติดต่อสู่ขอ การส่งเทียบสู่ขอ การดูดวงชะตาเพื่อความเหมาะสม และการแลกเปลี่ยนของหมั้น ซึ่งส่วนใหญ่มักจะเป็นสิ่งของจำลองที่ทำจากกระดาษเพื่อนำไปเผาในพิธี
ในบางครั้ง มีการนำร่างของผู้เสียชีวิตทั้งสองมาฝังรวมกัน หรือใช้เพียงป้ายวิญญาณหรือรูปถ่ายเป็นตัวแทน ในอดีต พิธีอาจมีการจัดเลี้ยงอย่างเอิกเกริก มีการประดับประดาเกี้ยวเจ้าสาว แต่ในปัจจุบัน พิธีอาจลดทอนความยิ่งใหญ่ลงไปมาก
นอกจากนี้ ในสมัยราชวงศ์ซ่งและชิง ยังปรากฏรูปแบบการแต่งงานผีที่ คนเป็นแต่งงานกับคนตาย เช่น หญิงที่ยังมีชีวิตแต่งงานกับป้ายวิญญาณของชายที่เสียชีวิต (“อุ้มป้ายวิญญาณแต่งงาน”) หรือชายที่ยังมีชีวิต “แต่งงาน” กับหญิงที่เสียชีวิตแล้วโดยนำหีบศพของเธอกลับไปฝัง (“รับหีบศพกลับไปฝัง”)
“ตำนานซองแดงแต่งผี” ธรรมเนียมเฉพาะถิ่นในไต้หวัน
นอกเหนือจากประเพณีแต่งงานผีโดยทั่วไปแล้ว ยังมีธรรมเนียมที่โดดเด่นในไต้หวัน โดยเฉพาะในแถบไถหนาน ที่เรียกว่า “ตำนานซองแดงแต่งผี” (拾红包 Shí Hóngbāo) ซึ่งเป็นกรณีที่ครอบครัวของหญิงสาวที่เสียชีวิตหลังจากบรรลุนิติภาวะแต่ยังไม่ได้หมั้นหมาย จะนำซองสีแดงบรรจุวันเดือนปีเกิดและเสียชีวิต พร้อมเงินสดจำนวนหนึ่ง ไปวางไว้ริมถนน
หากชายโสดคนใดเก็บซองแดงนี้ได้ จะถือว่าเขาต้องแต่งงานกับวิญญาณของหญิงสาวนั้น โดยต้องนำป้ายวิญญาณของเธอไปบูชาและสืบทอดการบูชา และก่อนที่จะแต่งงานกับผู้หญิงที่มีชีวิต (หากเขาต้องการ) เขาจะต้องแต่งงานกับป้ายวิญญาณของหญิงที่เสียชีวิตก่อน
ในกรณีที่ชายที่แต่งงานแล้วเก็บซองแดงได้ เขาสามารถใช้วิธีเสี่ยงทายเพื่อขอความเห็นชอบจากวิญญาณ หากเธอเห็นด้วย ก็สามารถจัดพิธีแต่งงานได้ โดยบุตรคนแรกที่เกิดมาจากการแต่งงานครั้งหลังนี้จะถูกนับเป็นบุตรของหญิงสาวที่เสียชีวิต
ปัจจุบันยังมีคนทำอยู่หรือไม่?
แม้ว่าความเชื่อและประเพณีเหล่านี้จะค่อยๆ เลือนหายไปตามยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงไป แต่พิธีแต่งงานผีก็ยังคงปรากฏให้เห็นอยู่ในบางพื้นที่ ทั้งในจีนและไต้หวัน โดยเฉพาะในชนบทที่ยังคงยึดมั่นในความเชื่อดั้งเดิม อย่างไรก็ตาม จำนวนผู้ที่ประกอบพิธีดังกล่าวได้ลดน้อยลงอย่างมาก เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ความเชื่อที่เปลี่ยนไป และการเข้ามาของวัฒนธรรมสมัยใหม่
พิธี “แต่งงานผี” และตำนาน “ซองแดงแต่งผี” เป็นหน้าหนึ่งของวัฒนธรรมที่สะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อในชีวิตหลังความตาย ความผูกพันในครอบครัว และความปรารถนาที่จะให้ผู้ที่ล่วงลับไปแล้วได้พบกับความสงบสุขและมีคู่ครองในอีกภพภูมิหนึ่ง
แม้ว่าในปัจจุบันธรรมเนียมเหล่านี้จะไม่ได้แพร่หลายเท่าในอดีต แต่ก็ยังคงเป็นเรื่องราวที่น่าสนใจและควรค่าแก่การศึกษา เพื่อทำความเข้าใจถึงรากเหง้าทางวัฒนธรรมและความเชื่อที่สืบทอดกันมาในสังคมจีนและไต้หวัน
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง
- เปิดตำนาน ‘ศุกร์ 13’ ย้อนเรื่องเล่า เปิดที่มา อาถรรพ์ วันหลอนสุดสัปดาห์
- ย้อนตำนานหลอน ‘ธี่หยด’ เรื่องเล่าสุดระทึกขวัญ ที่หลายคนยังคงขวัญผวา
- ‘พระอุ้มหมา ชีอุ้มแมว’ ตำนานดังอีสาน ปริศนาเชื่อมโยงผีปอป
อ้างอิง: chinafolklore, baike, bbc
ข่าวล่าสุด
