กรณีศึกษา อาจารย์หมอสุรัตน์ เล่าประสบการณ์เจอผู้ป่วยเคสหนึ่ง เล่น TikTok กับ Reel มากเกินไป จนทำให้หูแว่วได้ยินเสียงปริศนา รวมถึงเห็นภาพหลอน พร้อมสรุปสาเหตุการเกิดอาการนี้
เมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2566 ผศ.นพ.สุรัตน์ ตันประเวช แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบประสาทและสมอง ได้โพสต์ผ่านเฟซบุ๊ก สาระสมองกับ อจ.หมอสุรัตน์ ยกเคสคนไข้หญิง เล่น TikTok และ Reel จนกระตุ้นโรคจิตแฝง
คนไข้คนดังกล่าว ประกอบอาชีพรับราชการ อายุประมาณ 40 ปี เล่น TikTok จนติดงอมแงม ต่อมาเห็นภาพหลอน ปกตินั้น คนไข้ที่หูแว่วและประสาทหลอน มักเป็นคนไข้จิตเวช แต่เคสนี้ขอรับเข้าปรึกษาอายุรกรรมสมอง เพราะเป็นเร็วและมีอาการแปลก ๆ เธอเล่น Tiktok กับ Reel ติดต่อกันมาแล้ว 4 เดือน โพสต์ทุกวัน ดูวิดีโอวนซ้ำไปมา กดทั้งไลค์ ทั้งแชร์ มันสนุก รู้ใจ หัวเราะไป หลุดจากโลกความจริง เจ้าตัวบอกแบบนั้น
จนเริ่มผลิตคอนเทนต์เอง เมื่อมีคนเข้ากดไลค์ กดแชร์ คอมเมนต์ ก็จะมีความสุข โดปามีนหลั่ง ซึ่งคนไข้คนนี้ 5 วันมานี้ เธอได้ยินว่ามีคนกระซิบให้ทำวิดีโออย่างนั้น อย่างนี้ บอกเทคนิค เริ่มหลอนเห็นคนคุยด้วยไปนั่น เค้ามาแล้ว มากระซิบด้วย เห็นไหม มีผู้ชาย ใส่ชุดดำมาตาม จนญาติเอามาส่ง รพ.
เรื่องแบบนี้ ไม่ใช่เรื่องที่ไม่เคยเจอ เพราะเดือนก่อนก็เจอ ป้าคนนึง นั่งเล่น TikTok วนไป โลกหลุดไปอยู่ใน TikTok วนหาทางออกไม่เจอ พอมาในชีวิตจริง ก็มีชีวิตหลอน TikTok หลุดออกมาอยู่ด้วย มีคนบอกให้ทำนั่นนี่
อาจารย์หมอสุรัตน์ ได้สืบค้นวิจัยเกี่ยวกับ วิดีโอวนลูป และ ความหลอน โดยกล่าวว่า เราก็สงสัย เราเล่นวน ๆ ไป สนุกดี หัวเราะ ก๊าก ๆ ไม่เห็นเป็นไรเลย ไถไปเรื่อย ๆ เป็นวัน ลืมคืนก็หนุกดี แต่คนที่มีโรคจิตแฝง หรือ ภาวะทางอารมณ์ไม่มั่นคงอาจไม่ใช่
คนเป็นจิตเภท Schizophrenia นี่บางทีแยกโลกจริง โลกไม่จริงไม่ออก และมักเสพคอนเท้นจนหลุดจากความจริง ไอ้อัลกอรืทึมก็จับสิ คราวนี้ก็ขึ้นหน้าฟีดใส่หนัก ๆ จนหลอนหนักไปอีก
Tammy Qiu จาก Stanford University Human-Centered Artificial Intelligence ได้กล่าวถึงความเห็นของนักจิตวิทยาที่มีต่อโซเชียลมีเดีย ที่มีอัลกอริทึมสำหรับขึ้นหน้าฟีดให้คนติดหนึบว่า
“การออกแบบวิดีโอ คอนเทนต์ และการไถ ฟีด แบบไม่สิ้นสุด แบบนี้ เป็นออกแบบ แบบเหยื่อล่อสมอง หรือ ที่เรียกว่า Hook นั่นเอง โดยการออกแบบหวังเอาชนะการยับยั้งชั่งใจในสมอง โดยการกระตุ้นให้สมองหลั่งสารโดปามีน (dopamine) ซึ่งเหมือนการเสพติดยาเสพติด”
และเราก็ทราบว่า เจ้า Dopamine นี้แหละ ที่ทำให้เกิดโรคจิตได้ด้วย คือมันแชร์จุดกำเนิดเดียวกัน ยาต้านโรคจิตจึงใช้ยาที่ต้านสาร Dopamine ไง เช่น Haloperidol
ในปี 2021 นักวิจัย Ghosh และคณะ ตีพิมพ์ ในวารสาร International Journal of Recent Scientific Research ก็รายงานคนไข้ที่ติดวิดีโอสั้น TikTok นี่แหละ แล้วก็เกิดอาการหลอน โรคจิตกำเริบแบบนี้เหมือนกัน บางคนหลอนมีคนสั่งนู่นนี่
คุณหมอสุรัตน์ ได้สรุปสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการหลอนจาก TikTok หรือ Reel ได้หลายประการ ดังนี้
1. การเล่นจนติดนานๆ กระตุ้น Dopamine สูงาขึ้น นั่นก็เป็นสาเหตุของจิตหลอน
2. ส่วนใหญ่คนปกติทั่วไป ไม่น่าจะเป็นไร แต่ใครเป็น trait คือโรคจิตแฝงที่รอการกระตุ้น ก็อาจแสดงอาการได้ง่ายขึ้น
3. วิดีโอที่มีลักษณะหลอน ๆ มีเยอะ ทั้งที่แบบสาวจีนร้องเต้น ภาษะอะไรก็ไม่รู้ ต๊อก ๆ วนไป วนมา นี่ก็หลอน คนทำเสียงดัง ๆ กรี้ด ๆ ก็มี นี่ก็หลอน ที่ทำแบบไลฟ์แล้วเจอกับคนที่ทำท่าแปลกๆ พูดจาเหมือนหุ่นยนต์ แถมทำแบบนี้วนซ้ำ ๆ ที่เรียกว่า NPC Live หรือการแสดงเป็นบอท (bot) อันนี้อาจารย์ว่า วคนโรคจิตอาจดูหลอน ๆ ก็ได้นะ
4. อัลกอริทึมที่มันจะฟีด แต่เรื่อง ๆ ที่เราดู ก็จะทำให้คนที่ชอบดูอะไรแปลก ๆ หลอน ๆ ได้รับ ฟีดอยู่นั่นแหละนะ ไม่หลุดไปสักที อยู่ในโลกที่หลุดจากความจริง
5. ในทางกลับกัน คนที่เป็นโรคจิตเวช บางทีก็ไม่กล้าหรือไม่อยากออกไปสังคม ก็ใช้ Tiktok Reel หรือ โซเชียลมีเดียอื่น ๆ นี่แหละเป็นช่องทาง
แนะนำว่า ดูแลบุตรหลาน หรือ คุณแม่ที่แก่เฒ่าหน่อย ว่าเล่นมากไปไหม เล่นแล้วมีสับสนในโซเชียลมีเดียกับความจริงไหม หรือ ดูแล้วหลอนไหม หากมีก็ชวนกับไปเจอจิตแพทย์ครับ หมอสุรันต์กล่าวทิ้งท้าย
- คอนเทนต์ ‘เก้าอี้ตัวที่ 9’ คืออะไร ทำไมจึงถูกแบนอย่างหนักบน TikTok
- TikTok ร่วมมือกับ Google เตรียมเพิ่มเป็นส่วนหนึ่ง ช่วยค้นหาในแอปพลิเคชัน
