เปิดที่มาคลังคำ ภูมิพลังวัฒนธรรม แปลว่าอะไร ศัพท์บัญญัติใหม่ของคำว่า ซอฟต์พาวเวอร์ จากเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ นักประพันธ์ชื่อดัง
วันนี้ (11 ต.ค. 66) ในการประชุมวุฒิสภาที่ผ่านมามีการเสนอญัตติตั้งคณะกรรมาธิการวิสามัญศึกษาและพิจารณาเสนอแนะ แผนกลยุทธ์การส่งเสริมซอฟต์พาวเวอร์แห่งชาติ เพื่อประโยชน์ด้านเศรษฐกิจและความมั่นคงแห่งชาติ
ทั้งนี้ นักประพันธ์และสมาชิกวุฒิสภาอย่าง เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ อภิปรายว่าควรใช้คำว่า ภูมิพลังวัฒนธรรม แทนคำว่า ซอฟต์พาวเวอร์ (Soft Power) ซึ่งทับศัพท์มาจากภาษาอังกฤษ โดยให้เหตุผลว่าเพื่อให้คนไทยเข้าใจและประสานกับนานาชาติได้
เปิดความหมาย ‘ภูมิพลังวัฒนธรรม’
สำหรับคำว่า ภูมิพลังวัฒนธรรม ประกอบสร้างขึ้นมาจากคำ 3 คำ ได้แก่ ภูมิ พลัง และวัฒนธรรม ซึ่งแต่ละคำมีความหมายตามพจนานุกรมราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ดังนี้
- คำว่า ภูมิ ประกอบไปด้วย 3 ความหมาย ได้แก่ แผ่นดิน (น.) หรือ พื้น (น.), ความรู้ (น.) และ สง่า (ว.)
- คำว่า พลัง (ว.) หมายถึง กำลัง, มักใช้พูดเข้าคู่กันว่า กำลังพลัง
ส่วนคำว่า วัฒนธรรม (น.) หมายถึง สิ่งที่ทำความเจริญงอกงามให้แก่หมู่คณะ เช่น วัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมในการแต่งกาย, วิถีชีวิตของหมู่คณะ เช่น วัฒนธรรมพื้นบ้าน วัฒนธรรมชาวเขา ดังนั้นคำว่า ภูมิพลังวัฒนธรรม จึงอาจหมายถึง พลังความรู้ที่ทำให้เกิดความเจริญงอกงาม
จาก ‘ซอฟต์พาวเวอร์’ สู่ ‘ภูมิพลังวัฒนธรรม’
ทั้งนี้ คำว่าซอฟต์พาวเวอร์ ทับศัพท์มาจากคำว่า Soft Power ในภาษาอังกฤษ แม้จะยังไม่มีศัพท์บัญญัติจากทางราชบัณฑิตยสภาอย่างเป็นทางการว่าควรเรียกแทนด้วยคำว่าอะไร แต่อ้างอิงจากรายการ ร้อยเรื่อง เมืองไทย ที่เผยแพร่โดยสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร ให้ความหมายของ Soft Power ว่า อำนาจละมุน
อย่างไรก็ดี ชำนาญ จันทร์เรือง เคยเสนอให้แทนคำว่า ซอฟต์พาวเวอร์ ด้วยคำว่า อำนาจทางวัฒนธรรม แต่ก็ไม่อาจให้คำจำกัดความที่ครอบคลุมความหมายเดิมของคำนี้ได้ จึงถือเอาการทับศัพท์มาใช้แทนเป็นคำว่า ซอฟต์พาวเวอร์
ชำนาญ จันทร์เรือง กล่าวไว้ว่า “แนวคิดของซอฟต์พาวเวอร์มีความเกี่ยวพันกับเรื่องการเมืองการปกครอง นโยบายสาธารณะ การทูต ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศและการเคลื่อนไหวทางการเมืองซึ่งสร้างความเคลื่อนไหวและแรงขับเคลื่อนทางสังคม ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง หรือการล่มสลายของระบบทางการเมืองหลาย ๆ รูปแบบ
ซอฟต์พาวเวอร์ สามารถแฝงอยู่ในกิจกรรรมต่าง ๆ และเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทสังคมนั้นๆ ได้ รวมทั้งสามารถมีอยู่ทั้งในประเทศเสรีนิยม สังคมนิยม หรือแม้แต่อำนาจนิยม ประเทศต่าง ๆ สามารถใช้แนวคิดนี้แฝงเข้าไปในการดำเนินนโยบายสาธารณะ เพื่อทำให้ผู้ที่อยู่ใต้อำนาจนี้เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ความคิด ค่านิยม และวัฒนธรรมไปตามเป้าหมายที่วางไว้”
เมื่อมองย้อนกลับไปถึงความหมายของคำว่า ภูมิพลังวัฒนธรรม กับคำอธิบายแนวคิดของคำว่า ซอฟต์พาวเวอร์ จึงอาจจะยังไม่ใช่คำที่สามารถแทนกันได้อย่างสนิทใจ อย่างไรก็ดีเรื่องนี้ควรถูกเสนอในที่ประชุมของราชบัณฑิตยสภา เพื่อหาคำจำกัดความของซอฟต์พาวเวอร์อย่างเป็นทางการในโอกาสต่อไป
