รู้จัก Negative Income Tax สุดยอดภาษี แก้ปัญหาความยากจน

Thaigerเผยแพร่: 26 ส.ค. 2567 14:01 น.| อัปเดต: 26 ส.ค. 2567 14:39 น.

120

ปกติแล้ว เราต้องจ่ายภาษีให้รัฐเมื่อเรามีรายได้ แต่ภาษีเงินได้ติดลบกลับตรงกันข้าม ถ้ารายได้ของคุณต่ำกว่าเกณฑ์ที่กำหนด คุณจะได้รับเงินจากรัฐแทนที่จะต้องจ่ายภาษี เหมือนรัฐบาลช่วยสมทบทุนให้คนยากจนนั่นเอง

แนวคิด ภาษีรายได้ติดลบ (Negative Income Tax หรือ NIT) ที่เสนอให้รัฐบาลจ่ายเงินให้กับประชาชนที่มีรายได้ต่ำกว่าเกณฑ์ที่กำหนด แทนที่จะเก็บภาษีจากพวกเขา เริ่มต้นในช่วงต้นทศวรรษ 1940 โดยจูเลียต ริส-วิลเลียมส์ และได้รับความนิยมในทศวรรษ 1960 โดยนักเศรษฐศาสตร์ชื่อดัง มิลตัน ฟรีดแมน

ภาษีเงินได้ติดลบทำงานอย่างไร?

รัฐบาลจะกำหนด “รายได้ขั้นต่ำ” ไว้ ถ้ารายได้ของคุณต่ำกว่านั้น คุณจะได้รับเงินช่วยเหลือจากรัฐบาล ยิ่งรายได้คุณต่ำลงเท่าไหร่ คุณก็จะยิ่งได้รับเงินช่วยเหลือมากขึ้นเท่านั้น แต่ถ้ารายได้ของคุณสูงกว่ารายได้ขั้นต่ำ คุณก็จะต้องเริ่มจ่ายภาษีเหมือนคนทั่วไป เช่น ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา (ภงด 90/91)

สถานการณ์ตัวอย่าง วิธีคำนวณ Negative Income Tax

รัฐบาลไทยกำหนด “รายได้ขั้นต่ำ” ไว้ เช่น สมมติว่า 30,000 บาทต่อปี และ “อัตราภาษีติดลบ” เช่น 50%

ถ้ารายได้ของคุณต่ำกว่ารายได้ขั้นต่ำ: คุณจะได้รับเงินช่วยเหลือจากรัฐบาล คำนวณจาก

เงินช่วยเหลือ = (รายได้ขั้นต่ำ – รายได้ของคุณ) x อัตราภาษีติดลบ

ข้อดีของภาษี NIT

ลดความยากจนอย่างตรงจุด เพราะช่วยให้ผู้มีรายได้น้อยได้รับเงินช่วยเหลือโดยตรง ทำให้พวกเขามีเงินเพียงพอต่อการดำรงชีพขั้นพื้นฐาน ซึ่งเป็นการแก้ปัญหาความยากจนได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ลดปัญหา “กับดักสวัสดิการ” เพราะบบสวัสดิการเดิมๆ มักมีเงื่อนไขที่เข้มงวด ทำให้ผู้มีรายได้น้อยไม่กล้าหารายได้เพิ่ม เพราะกลัวจะสูญเสียสิทธิ์ในการรับสวัสดิการ แต่ NIT จะช่วยลดปัญหานี้ เพราะเงินช่วยเหลือจะลดลงตามสัดส่วนของรายได้ที่เพิ่มขึ้น ทำให้ยังมีแรงจูงใจในการทำงาน
สามารถนำมาใช้แทนระบบสวัสดิการเดิมๆ ที่มีความซับซ้อนและมีค่าใช้จ่ายในการบริหารจัดการสูงได้ ทำให้การช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อยเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

ข้อเสียของภาษี NIT

ภาระทางการคลัง เพราะนโยบายนี้จำเป็นต้องใช้เงินทุนจำนวนมากจากภาครัฐ ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อเสถียรภาพทางการคลังได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศที่มีปัญหาหนี้สาธารณะอยู่แล้ว
แม้ว่า NIT จะออกแบบมาเพื่อลดปัญหา “กับดักสวัสดิการ” แต่ก็ยังมีความเป็นไปได้ที่ผู้คนบางส่วนจะเลือกที่จะไม่ทำงานหรือทำงานน้อยลง เพราะยังคงได้รับเงินช่วยเหลือจากรัฐบาลอยู่
ความเป็นธรรม การกำหนดระดับรายได้ขั้นต่ำและอัตราภาษีที่เหมาะสมเป็นเรื่องที่ท้าทาย เพราะต้องคำนึงถึงทั้งประสิทธิภาพในการลดความยากจนและผลกระทบต่อแรงจูงใจในการทำงาน นอกจากนี้ ยังมีคำถามเกี่ยวกับความเป็นธรรมในการจัดเก็บภาษีจากผู้มีรายได้ปานกลางเพื่อนำมาช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อย

การทดลองใช้ Negative Income Tax ในสหรัฐอเมริกา

มีการทดลองใช้ NIT ในบางรัฐของสหรัฐฯ ระหว่างปี 1968 ถึง 1982 เพื่อดูว่ามันมีผลต่อการทำงานของผู้คนยังไงบ้าง ดังนี้

ที่รัฐนิวเจอร์ซีย์ มีการสังเกตการณ์ 1,357 ครอบครัว เป็นเวลา 3 ปี โดยทดสอบการให้เงินช่วยเหลือในระดับต่างๆ ตั้งแต่ 0.5 ถึง 1.25 เท่าของเส้นความยากจน และมีอัตราภาษีตั้งแต่ 0.3 ถึง 0.7
ที่เขตชนบทในไอโอวาและแคโรไลนา ก็มีการทดลองคล้ายๆ กัน โดยสังเกต 809 ครอบครัว เป็นเวลา 3 ปีเช่นกัน แต่ทดสอบระดับการให้เงินช่วยเหลือตั้งแต่ 0.5 ถึง 1 เท่าของเส้นความยากจน และอัตราภาษีตั้งแต่ 0.3 ถึง 0.7
ที่เมืองแกรี่ ก็มีการทดลองกับ 1,780 ครอบครัว เป็นเวลา 3 ปี โดยทดสอบระดับการให้เงินช่วยเหลือตั้งแต่ 0.75 ถึง 1 เท่าของเส้นความยากจน และอัตราภาษีตั้งแต่ 0.4 ถึง 0.6
ที่ซีแอตเทิลและเดนเวอร์ เป็นการทดลองที่ใหญ่ที่สุด มีกลุ่มตัวอย่างเยอะที่สุด และทดลองนานที่สุดถึง 10 ปี โดยทดสอบระดับการให้เงินช่วยเหลือตั้งแต่ 0.95 ถึง 1.4 เท่าของเส้นความยากจน และมีอัตราภาษีที่ไม่คงที่

จากการทดลองทั้งหมด พบว่าผลจากการทดลองที่ซีแอตเทิลและเดนเวอร์น่าเชื่อถือที่สุด เพราะมีกลุ่มตัวอย่างใหญ่และระยะเวลาการทดลองนานกว่าที่อื่น

การทดลองเฉพาะกลุ่ม พบจุดน่าสนใจ คนทำงานน้อยลง ตกงานเพิ่ม

ผลการทดลองถูกแบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม คือ สามี ภรรยา แม่เลี้ยงเดี่ยว และเยาวชน พบว่า NIT ทำให้คนทำงานน้อยลงจริงๆ โดยกลุ่มที่ตอบสนองต่อ NIT มากที่สุด คือ เยาวชน ส่วนกลุ่มที่ตอบสนองน้อยที่สุด คือ สามี โดยรวมแล้ว คนทำงานน้อยลงประมาณ 1-5 สัปดาห์ หรือคิดเป็น 5-25% ของเวลาทำงานทั้งหมด และมีคนตกงานเพิ่มขึ้น 1-10%

แต่ที่น่าสนใจคือ ถึงแม้เยาวชนจะทำงานน้อยลง แต่พวกเขากลับไปโรงเรียนมากขึ้น และมีโอกาสเรียนจบสูงขึ้นด้วย โดยที่รัฐนิวเจอร์ซีย์มีเยาวชนเรียนจบเพิ่มขึ้น 5% และที่ซีแอตเทิล-เดนเวอร์เพิ่มขึ้นถึง 11%

นอกจากนี้ ผลการทดลองที่ซีแอตเทิล-เดนเวอร์ยังพบว่า ครอบครัวที่มีพ่อแม่อยู่ด้วยกันที่ได้รับเงินช่วยเหลือ 2,700 ดอลลาร์ กลับมีรายได้ลดลงเกือบ 1,800 ดอลลาร์ นั่นหมายความว่ารัฐบาลต้องจ่ายเงิน 2,700 ดอลลาร์ เพื่อให้ครอบครัวเหล่านี้มีรายได้เพิ่มขึ้นจริงแค่ 900 ดอลลาร์ ทำให้เกิดคำถามว่า แล้วแบบนี้มันคุ้มค่าไหมที่รัฐบาลต้องจ่ายเงิน 3 ดอลลาร์ เพื่อให้ประชาชนมีรายได้เพิ่มขึ้นแค่ 1 ดอลลาร์

มีการพยายามประเมินผลกระทบของภาษีเงินได้ติดลบ (NIT) ทั่วประเทศสหรัฐอเมริกา โดยใช้แผนสองแผน ได้แก่ แผนที่ให้เงินช่วยเหลือ 75% ของเส้นความยากจน และแผนที่ให้ 100% โดยมีอัตราภาษีที่ 50% และ 70% ตามลำดับ โครงการเหล่านี้จะมีค่าใช้จ่ายสุทธิอยู่ระหว่าง 6.7 ถึง 16.3 พันล้านดอลลาร์, -5.3 ถึง 4.5 พันล้านดอลลาร์, 55.5 ถึง 61.1 พันล้านดอลลาร์ และ 15.4 ถึง 25.7 พันล้านดอลลาร์ (ค่าเงินปี 1985) ตามลำดับ ค่าใช้จ่ายสุทธิในที่นี้หมายถึงค่าใช้จ่ายเพิ่มเติมของ NIT เมื่อเปรียบเทียบกับโครงการสวัสดิการที่มีอยู่ ณ ขณะนั้น สำหรับสองตัวเลือกหลัง คือ การให้เงินช่วยเหลือ 100% พร้อมอัตราภาษี 50% หรือ 70% จะเป็นตัวแทนของการเพิ่มการใช้จ่ายภาครัฐเท่ากับ 1.5% และ 0.4-0.6% ของผลิตภัณฑ์มวลรวมประชาชาติ (GNP) ตามลำดับ การเพิ่มขึ้นสุทธินี้สามารถจัดหาเงินทุนได้โดยการเพิ่มภาษีของรัฐบาลกลางจาก 2% เป็น 4%

แม้ว่าค่าใช้จ่ายในการขจัดความยากจนดูเหมือนจะเป็นไปได้ แต่ปัญหาเรื่องรายได้ที่ลดลงและการพึ่งพาตนเองในหมู่ครอบครัวยังคงมีอยู่ ดังนั้น ปัญหาเหล่านี้อาจทำให้ความสนใจในการนำ NIT มาปรับใช้นั้นลดลง เนื่องจากภาระของผู้เสียภาษีจะสูงกว่าภาระของผู้รับเงินช่วยเหลือเล็กน้อย และอาจนำไปสู่ปัญหาการแสวงหาผลประโยชน์โดยไม่ต้องออกแรง ซึ่งจะทำลายกรอบโครงสร้างของระบบทั้งหมด

เป็นคำถามถึงผู้บริหารประเทศต่อไปว่า หากไทยต้องการนำ Negative Income Tax มาปรับใช้เพื่อแก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำยากจน ได้จริงหรือไม่ คุ้มค่ากับเงินที่ทุ่มลงไปแค่ไหน สามารถศึกษาประเทศสหรัฐได้เป็นตัวอย่าง

อ่านข่าวที่เกี่วข้อง